समप्रमाणांत आनी ताचे मदल्या अंतराच्या वर्गाच्या व्यस्त प्रमाणांत आसता. ही प्रेरणा अंतराच्या वर्गाच्या व्यस्त प्रमाणांत बदलत आशिल्ल्यान, दोनूय वस्तूं मदले अंतर आनी तांचीं वस्तूमानां हांच्यांतले ओडीचेर परिणाम करपाक अंतर खूब म्हत्वाचें आसता. हाका लागून सुर्याची धर्तरेवयली गुरुत्वाकर्शणाची ओड ही चंद्रीमाचे धर्तरेवयले ओडीचे १८० पटींनी चड आसून लेगीत भरती निर्माण करपाची चंद्राची क्षमताय सुर्याचे क्षमतायेपरस २.१७ पटींनी चड आसा. चंद्रीमा मुखार येवपी धर्तरेचो पृश्ठभाग धर्तरेच्या मध्यासावन सुमार ६४०० किमी. पयस आसता. पूण ह्या भागाचें चंद्रमध्यासावन अंतर वयर दिल्ल्या अंतराच्या मानान ६० पट चड आसता. तशेंच धर्तरेचें वस्तुमानूय चंद्र वस्तुमानाच्या ८९ पटींनी चड आसता. हाचो विचार केल्यार चंद्रिमामुखार येवपी धर्तरेच्या पृश्ठभागाचेर धर्तरेची ओड चंद्रिमाचे ओडी परस तीन लाख पट चड आसता.
हाचेवयल्यान त्या भागाचेर आशिल्लें उदक चंद्रिमाचे ओडीन ओडटा म्हणून भरती येता अशें समजप चुकीचें थरतलें. इतलें उदक आपलेकडेन ओडून घेवपाची क्षमताय चंद्रिमाचे ओडींत ना. पूण भूंयसपाट दिकेक उदकांत प्रेरणा (Force) मेळ्ळ्यार उदक स्थालांतर जावन प्रवाह निर्माण जावंक शकता. धर्तरेच्या सगळ्या भागार चंद्रिमाची एकसारकी ओड आसना. चंद्रिमा मुखार आशिल्ल्या धर्तरेच्या पृश्ठभागाचेर चंद्रिमाची चड ओड आसता. ताचेपरस उणी ओड चंद्राचे आड वटेनच्या धर्तरेवयल्या पृश्ठभागाचेर आसता. चंद्रिमाचे ओडीचो मान आनी दिका धर्तरेचेर एकसारक्यो आसनात. तांच्यांतल्या ह्या अल्प फरकाक लागून भरती निर्माण जाता. चंद्रिमासावन दोन वस्तू विंगड विंगड अंतराचेर आसत जाल्यार तांचेर निर्माण जावपी प्रवेग लेगीत विंग विंगड आसतात. हाचो परिणाम म्हळ्यार त्या वस्तूंभितर सापेक्ष हालचाली निर्माण जातात. उण्या अंतराचेर आशिल्ली वस्तू चंद्रिमाकडेन चड नेटान ओडपाक लागता. हाका लागून चंद्रिमा मुखार आशिल्ल्या उदकाचेर धर्तरेपरस चड प्रवेग निर्माण जाता आनी चंद्रिमाचे आड वटेन आशिल्ल्या उदकाच्या सापेक्ष धर्तरेचेर चड प्रवेग निर्माण जाता. अशे रितीन प्रवेगांभितर निर्माण जावपी फरकांक लागून चंद्रिमामुखार आशिल्लें उदक चंद्रिमाकडेन धर्तरेपरस चड ओडटा. हाका लागून ते सुवातेर उदक चड भरता. दुसरे वटेन उदकापरस धर्तरी ही चंद्रिमाकडेन चड ओडटा आनी थंय उदक भरता.
चंद्रिमा मुखार जो धर्तरेचो भाग येता थंय आनी आड आशिल्ल्या भागाचेर कांय प्रमाणांत उणी भरती येता. हाका लागून सादारणपणान सगळेकडेन दिसाक दोन खेपे भरती आनी दोन खेपे सुकती येता. सूर्य, चंद्रिम आनी धर्तरी जेन्ना एके ओळींत येतात तेन्ना अर्दो म्हयनाळो परिणाम जाणवता. तो सुमार १४ दिसांचो आसता. अशावेळार म्हळ्यार पुनवेक वा उमाशेक चंद्रिम आनी सूर्य हांची आकर्शणां एकेच ओळींत येवन हेर दिसांपरस व्हड भरती येता. हाका जोरगत उदक अशें म्हण्टात. शुक्ल आनी कृष्ण अश्टमींक सूर्य आनी चंद्रिमाच्या आकर्शणाच्यो दिको एकामेकांक काटकोन करतात. हाका लागून सूर्य आनी चंद्रिमाच्यो भरत्यो- सुकत्यो निर्माण करपी प्रेरणआंचे परिणाम एकामेकां आड आसतात. जे सुवातेर चंद्रिमाक लागून भरती येता थंय सूर्याक लागून सुकती ओडटा. अशा वेळार भरतेची उंचाय उणी आसता. हे अवतिकायेक 'भांग उदक' म्हण्टात.
भरतेचे वा सुकतेचे उंचायेंत दिसानदीस बदल जायत वतात. चंद्रिम जेन्ना खगोलीय विषुववृत्ताचेर येता, त्या वेळार येवपी दोनूय बरत्यो सादारणपणान समान उंचायेच्यो आसतात. चंद्रिमाची क्रांती जेन्ना उत्तरेकडेन वा दक्षिणेकडेन वाडत वता, ते प्रमाण दिसाक येवपी दोन भरत्यो वा सुकत्यो असमान उंचायेच्यो जायत वतात. चंद्राची क्रांती चड जाता त्या वेळार भरतेक 'उश्ण कटिबंधीय भरती' अशें म्हण्टात. धर्तरी सुर्याभोंवतणीं घुंवता आसतना सुर्याचे क्रांतितूय बदल जायत आसतात. हाका अर्द-वर्सुक परिणाम अशें म्हण्टात. हाचो आवर्त (Periodic) काळ ६ म्हयन्यांचो आसता. वर्सांतल्यान दोन खेपे सूर्य खगोलीय विषुववृत्तांक लागीं आसता. ह्याच सुमाराक चंद्रिमूय विषुववृत्ताकडेन आयल्यार, चंद्रिम-सूर्य हांची क्रांती शुन्य अंशाक लागीं आसता. अशा वेळार (दोनूयएकठांय आशिल्ल्यान) विषुववृत्ती लागशिल्ल्या सागराक व्हड भरती येता. ह्याच तेंपार पुनव वा उमास आसल्यार चड व्हडली भरती येता.
भरते-सुकतेच्या पुर्वानुमानाखातीर आनी नव्या बंदराची निवड करतना ते सुवातेर येवपी भरतेचे वेध खूब दीस पयलीं घेवप चड गरजेचें आसता. दर्यांत आशिल्ल्या खडपाचेर उबो केल्लो रेखांकीत खांबो हें भरती मेजपाचें एक सादें उपकरण.
चंद्रीम आनी सूर्य हांच्या गुरुत्वाकर्शणाक लागून जशी दर्याक भरती येता तशीच भरती धर्तरेच्या शिलावरण आनी थंयचें तापमान हातूंतय येता. पूण भुंयेचे कण उदकाप्रमाण स्थलांतर करुंक शकनात. हाका लागून बरती मिर्माण करपी प्रेरणेचो भूपृश्ठभागाक लंब दिकेक आसपी घटकूच फकत कार्यरत जाता. हाका लागून सुके भुंयेक येवपी फूग सुमार २०-२५ सेंमी. इतली आसता. पूण सहजपणान हो फरक मतींत येना. वातावरणाक येवपी भरती दर्याचे भरतेच्या मानान उणी आसता.
दर्याक येवपी भरतेचे उंचायेचेर वा-याचोय परिणाम जाता. भरती येवपाच्या वेळार, वारो जर दर्याकडच्यान कांठाकडेन व्हांवता जाल्यार उदकाची उंचाय वाडटा. वारो जर परतो मारत जाल्यार उदकाचो पांवडो उणो जाता. हेचप्रमाण वा-याचो दाब वाडत जाल्यार जलसंचयांतल्या उदकाच्या पांवड्यांची उंचाय उणी जाता.
उदकांतली येरादारी तशेंच नुस्तेमारी ही बरीचशी भरते-सुकतेचे प्रक्रियेचेर आदारुन उरता.
कों. वि. सं. मं.
