काक्कसे (१९०३) हीं पुस्तकां बरयल्लीं. (१९०२) वर्सा रवींद्रनाथाचो शिशु हो कवितांझेलो आनी उपरांत पांच वर्सांनी 'मुकुट' हें नाटक उजवाडा आयलें. बालक म्हयनाळ्याची संपादिका ज्ञानदानंदिनीदेवी हिचीं 'टाकडुमाडुम' (१९१०) आनी 'सात भाई चंपा' (१९१०) आनी उपेद्र किशोर रायचौधुरी हाचें 'संदेश' हीं पुस्तकां उल्लेखनीय आसतात.
१९१७ ते १९३३ मेरेन सुकुमार रायचौधुरी हाणें 'सदेश' चें संपादन केलें. ह्या काळांत बालवाङमय लेखकांची एक म्हत्वाची नामावळ तयार जाली ती अशी उपेंद्रकिशोर रायचौधुरी, सुकुमार रायचौधुरी, सुविनय राय, कुलदारंज राय, सुखलता राव, लीला मजुमदार, पुण्यलता चक्रवती, देवव्रत रायचौधुरी आनी हेर. संदेशां त उजवाडाक आयिल्ल्यो काणयो आनी कविता एकठांय करून सुकुमार रायचौधुरी हाचीं 'आबोल ताबोल' आनी 'ह-य-ब-र-ल' हीं पुस्तकां ताच्या मरणा उपरांत उजवाडा आयलीं.
सुधींद्रचंद्र सरकार हाणें 'मौचाक' (१९२१), आशुतोष हर हाणें 'शिशसाथी' (१९२२) आनी निशिकांत सेन हाणें खोकासुकु हीं नेमाळीं भुरग्यांखातीर सुरू केलीं. १९३० उपरांत रामधनु, माजि, मास-पयला, रंग-मशाल हीं नवीं नेमाळीं सुरू जालीं. ह्या नेमाळ्यांनी मनिरंजन भट्टाचार्य, विभूतिभूषण बॅनर्जी, प्रेमेंद्र मित्र, अचिन्त्यकुमार सेनगुप्त, शैलजानंद मुखर्जी, सरोजकुमार रायचौधुरी, नृपेंद्रकृष्ण चॅटर्जी, बुद्धदेव बसू शिवराम चक्रवर्ती, अखिल नियोगी, धीरेंद्रलाल धर, बिमलकुमार घोष मौमाछी, चारचंद्र चक्रवर्ती, मोहनलाल गंगापाध्याय, शैलबाला घोषजाया, क्षितींद्रनारायण भट्टाचार्य, लीला मजुमदार, मणींद्र दत्त, आशापूर्णादेवी, शशिभूषण दासगुप्त, खगेंद्रनाथ मित्र, बिशू मुखर्जी ह्या लेखक-लेखिकांनी लिखाण केलां.
एकुणीसाव्या शेंकड्यांतल्या प्रबोधनाचे फाटभुंयेर बंगालीत किशनिर्मितीचें कार्य सुरू जालें. राजा राधाकांत देव आनी कृष्णमोहन बॅनर्जी हे ह्या विशयांतले म्हलगडे आशिल्ले. राजा राधाकांत देव आनी हाचो संस्कृत ‘शब्दकल्पद्रुम’ (१८२२-५८)हो आठ खंडांचो ग्रंथ म्हळ्यार शब्दकोश आनी ज्ञानकोश हांचो मेळ. उपरांत पंडित तारानाथ तर्कवाचस्पती हाणें अठरा वर्सां कश्ट घेवन पांच खंडांचो शब्दकोश तयार केलो. विल्यम कॅरी हाणें १८१९ ते २१ ह्या काळांत ‘विध्याहारावली’ नांवाच्या कोशाची येवजण आंखली आनी ‘व्यवच्छेदविध्या’ ह्या नांवाचो पयलो खंड आनी ‘स्मृतिशास्त्र’ नांवाचो दुसरो खंड उजवाडायलो. ह्याच काळांततल्या कालीकृष्ण देवी बहादुर हाणें संकलीत केल्लो ‘संक्षिप्त सव्दिध्यावलि’ (१८३३) होय ग्रंथ म्हत्वाचो आसा. उपरांत कृष्णमोहन बॅनर्जी हाचो सतरा खंडांचो ‘विध्याकल्पद्रुम’ वा ‘एनसायक्लोपीडिया’ बेंगालेनसिज (१८४६-५१) हो ग्रंथ उजवाडा आयलो. बंगाली विश्र्वकोशाच्या इतिहासांत नागेंद्रनाथ बसू हाणें संपादीत केल्लो ‘विश्र्वकोश’ हो आयजमेरेनचो एकूच पुराय ज्ञानकोश. वीस खंडांचो हो कोश १९११ वर्सा पुराय जालो.
स्वातंत्र्या उपरांतच्या काळांत केंद्रीय सरकार आनी अस्तंत बंगाल सरकार हांच्या अर्थीक आदारान ‘बंगीय साहित्य परिषद’ हे संस्थेन 1959 वर्सा ‘भारतकिश’ ह्या ग्रंथाची येवजण आंखली आनी 1964, 1966, 1967, 1970 आनी 1973 ह्या वर्सांनी पांच खंड उजवाडायले. सुशीलकुमार डे हाणें कोशाचो संपादक आनी मंडळाचो मुखेल म्हणून काम पळयलें. तशेंच सुनीतिकुमार चॅटर्जी, निर्मलकुमार बसू, रामगोपाल चॅटर्जी, आशिभूषण दासगुप्त, रमेशचंद्र मजुमदार, चिंताहरण चक्रवर्ती, गोपालचंद्र भट्टाचार्य, सजनीकांत दास हे संपादक मंडळाचेर आशिल्ले. श्रीनरसिंहदास अग्रवाह हाणें दिल्ली विध्यापिठावतीन 1947 वर्सा सावन दर वर्सा श्रेश्ठ बंगाली ग्रंथाक नरसिंहदास बांगला पुरस्कार दिवपाक सुरू केलो. रवींद्र पुरस्कार हो प्रदेशीक स्वरुपाचो सन्मान अस्तंत बंगाल सरकारान 1950 वर्सासावन सुरू केलो, अमृत बझार पत्रिका, यू (जु) गांतर ह्या खबरांपत्रावतीन दर वर्सा बऱ्या ललीत साहित्यग्रंथाक मतिलाल पुरस्कार आनी दर वर्साच्या उत्कृश्ट संशोधन ग्रंथाक शिशिरकुमार पुरस्कार हे दोन पुरस्कार दितात.
साहित्य अकादेमी पुरस्कार : 1955 वर्सा केंद्रीय सरकाराचो साहित्य अकादेमी पुरस्कार सुरू जालो. तेन्नासावन 1980मेरेन हो पुरस्कार सुमार 16 बंगाली लेखकांक फावो जालो. उल्टिरथ नांवाच्या चलचित्रा विशींच्या नेमाळ्यावतीन दर वर्साच्या उत्कृश्ट कविताझेल्याक उल्टोरथ पुरस्कार हो भोवमान 1957 वर्सा सावन दितात. ‘आनन्दबाजार’, ‘हिंदूस्थान स्टँडर्ड’ आनी ‘देश’ ह्या तीन नेमाळ्यांवतीन दर वर्सा दोन उतकृश्ट बंगाली ग्रंथाक ‘प्रफुल्लकुमार स्मृति’ आनी ‘सुरेशचंद्र स्मृति - पुरस्कार’ हे पुरस्कार 1958 वर्सासावन दितात. मौचाक ह्या नेमाळ्यावतीन मौचाक पुरस्कार दर वर्सा भुरग्यांच्या साहित्यांतल्या उत्कृश्ट ग्रंथाक 1958 वर्सासावन दितात. बेंगॉल पब्लिशर्स ही नामनेची प्रकाशन संस्था अस्तंत बंगाला भायर रावपी लेखकांच्या उत्कृश्ट ग्रंथाक जय बंगला पुरस्कार हो वर्सुकी पुरस्कार भेटयता. तशेंच निखिल बंग शिशुसाहित्य संमेलना वतीन दर वर्सा उत्कृश्ट बालवाङमयकृतीक भुवनेश्र्वरी पदक प्राणतोष घटक स्मृति संस्करण समिती वतीन दर वर्साच्या उत्कृश्ट संशोधन ग्रंथाक प्राणतोष घटक स्मृतिपदक सरोजकुमार रायचौधुरी हाचे यादीक दर वर्सा एका नव्या लेखकाच्या उत्कृश्ट पयल्या ग्रंथाक ‘सरोजकुमार स्मृथिपदक’, कवी जीवनानंद दास हाची बायल लावण्या दास हिणें आपल्या सर्गेस्त घोवाच्या नांवान सुरू केल्लो ‘जीवनानंद दास पुरस्कार’ हो दर वर्सा बांगलादेशांतल्या दोन उत्कृश्ट कवितांझेल्याक दितात.
‘सारवान’ नेमाळ्यावतीन दर वर्साच्या उत्कृश्ट काव्य झेल्याक ‘पान्नालाल शील नक्षत्र पुरस्कार’ दितात. तशेंच त्रिपुरा वाठारांतल्या बंगाली साहित्यिकांखातीर ‘समकाल’ आनी ‘व्रतती’ ह्या नेमाळ्यांवतीन दर वर्सा एक श्रेश्ठ बंगाली साहित्यकृतीक ‘समकाल, व्रतती साहित्य पुरस्कार’ दितात. कलकत्ता विध्यापिठावतीन दर वर्सा एके लेखिकेचे उत्कृश्ट साहित्यकृतीक ‘लीला पुरस्कार’ दितात.
