मार्गदर्शक तत्त्वां- समाजकल्याण, भौशिक न्याय आनी लोकशाय वेवस्था घट्ट करचेखातीर संविधानाच्या चवथ्या प्रकराणांत मार्गदर्शक तत्त्वाचो आस्पाव केला. मार्गदर्शक तत्त्वाक लागून कांय बाबतींत नागरिकांक सैमीक हक्क प्राप्त जाता. हीं तत्त्वां चालींत हाडपाची नैतीक जापसालदारकी शासनाची आसली तरी शासनाखातीर तें बंधन जायना.
हीं मार्गदर्शक तत्त्वां म्हळ्यार सगळ्यांखातीर रोजगार हमीची तजवीज करप, समान कामाखातीर समान पगार मेळप, सक्तीचें आनी फुकट मुळावें शिक्षण, संपत्तीची कायदेशीर वांटणी, मशाबंदी आनी भौशिक सुरक्षितताय. मार्गदर्शक तत्त्वां राज्यान कितें करपाक जाय हे विशीं विधायक सुचोवण्यो करता. लोकशायेंत सत्तांतर जालें तरी देशाचो विकास एका खाशेल्या मार्गान जावचो म्हूण मार्गदर्शक तत्त्वांची तजवीज करप जाल्या.
बदलत्या काळाकडेन आनी समाजाच्य गरजांकडेन सुसंगत रावपाखातीर संविधानांत ताचे सुदारणा प्रक्रियेचो दुरुस्तीचो आस्पाव आसा. भारताच्या संविधानांत सुदारणेच्यो तीन प्रक्रिया आस्पावल्यात. कांय तत्त्वां संसदेक भोवमतान बदलपाक मेळटात. कांय धोरणांच्या सुदारणांखातीर संसदेच्या दोनूय घरांनी मेळून दोन-तृतीयांश सभासदांचो तेंको जाय पडटा. तर कांय तत्त्वांच्या सुदारणांखातीर संसदेच्या दोनूय घरांनी मेळून दोन-तृतीयांश सभासदांचो तेंको आसून लेगीत ताका अदर्यापरस चड राज्यांच्या विधानसभांची मान्यताय आसची पडटा.
राखणेंवेवस्थाः भारतीय संविधानाप्रमाण राश्ट्रपती हो राखणेदलाचो सर्वोच्च मुखेली आसून ताका दिल्ल्या हक्कांचो वापर संसदेन मान्य केल्ल्या कायद्यांवरवीं जाता. कांय खाशेल्या कामांत ताका प्रधानमंत्री आनी राखणे मंत्र्याचोय सल्लो मानून घेवचो पडटा. संघराज्यांभितर अस्थीरपण वा देशाक परकीय राश्ट्रांकडच्यान धोको निर्माण जाल्यार, तशेंच आणिबाणिच्या काळांत मंत्रीमंडळ संघराज्याची राखण करुंक अपात्र आन लोकशाहीक धोको निर्माण जाल्यार राश्ट्रपतीक आपल्या अधिकारांचो उपेग करपाक मेळटा. भारतांत संसदीय लोकशाय आशिल्ल्यान राखणेविशीं निती आनी येवजणोय केंद्रीय मंत्रिमंडळ थरयता. ही जापसालदारकी मुखेलपाणान राखणे मंत्र्याची आसता. राखणेवेवस्थेचें प्रशासकीय क्रिया नियंत्रण आनी हेर वेव्हारांचेर राखणेमंत्री तिनय राखणेदळांतल्या मुखेल्यांच्या पालवान देखरेख दवरता. केंद्रीय मंत्रिमंडळाची राजकीय कार्यसमिती ही राश्ट्रीय सुरक्षा, संरक्षण संघटना सेनाध्यक्षांची नेमणूक, म्हत्वाची शस्त्रखरेदी अशा राखणेच्या संदर्भांतले म्हत्त्वाचे निर्णय घेता.
प्रधानमंत्री ते समितीचो अध्यक्ष आसता. भारताचे राखणे मंत्री, गृहमंत्री, अर्थमंत्री तशेंच हेर कांय मंत्रीय प्रधानमंत्र्याच्या आदेशावरवीं ते समितीच्या कार्यांत वांटो घेतात.
राखणेमंत्र्याच्या आदाराक एक वा दोन मंत्री आसतात. ते राखणेउपेगी उत्पादन आनी सामुग्रीची पुरवण करपाखातीर राखणेमंत्र्याक जापसालदार आसतात. राखणेमंत्र्याक विज्ञानसंशोधन, तशेंच हेर संशोधन विशयांचेर सल्लो दिवपाखातीर एक मुखेल वैज्ञानिक सल्लागार आसता.
राखणेकार्य गडगंज जावचें तशेंच त्या क्षेत्रांतलो कारभार वेवस्थीत चलचो म्हणून सरकारान कांय खाशेल्यो समिती नेमल्यात त्यो अशोः
१) सेनाध्यक्ष समितीः भूसेनाध्यक्ष, नौसेनाध्यक्ष आनी वायुसेनाध्यक्ष हे समितीचे सदस्य आसात. राखणे येवजण, युध्दनिती आनी राखणेसेनेच्या भितर येवपी म्हत्वाच्या प्रस्नांचेर भासाभास करुन, निर्णयाखातीर नियाळ केंद्रीय मंत्रिमंडळाकडेन धाडटा. २) सचिव समितीः सेनादलांची कार्यवाही वेवस्थीत करप आनी तांची कार्यक्षमता वाडोवप ही ते समितीची जापसालदारकी. ३) राखणमंत्र्याची समितीः ही समिती राखणेयेवण्यो देशरक्षणांखातीर म्हत्वाच्या श्सत्रांची मागणी आनी राखणे सेनेच्या संघटनांच्या प्रस्नांचेर निर्णय घेता. तिनूय दलांचे सेनाध्यक्ष, राज्यमंत्री, राखणेसचीव, वैज्ञानिक सल्लागार आन अर्थीक सल्लागार हे समितीचे सदस्य आसून राखणेमंत्री ते समितीचो अध्यक्ष आसता. ४) राखण उत्पादन आन पुरवण समितीः आधुनिक आनी हेर शस्त्रांची पुरवण आनी उत्पादन हांच्यो येवजण्यो आंखप, ते खातीर लागपी सामुग्री आयात करप हो हे समितीचो मुखेल वावर. ५) संशोधन आनी विकास समितीः झुजामाऱ्याचीं साधनां, उपकरणां, आयुधां, येरादारीमार्ग, वाहनां आनी राखणे संबंदीच्या हेर म्हत्वाच्या क्षेत्रांत संशोधन करप तसोच तांचो विकास करप हो हे समितीचो मुखेल वावर.
आधुनिक शस्त्रसेनेक झुजाखातीर सदांच कार्यक्षम दवरपाखातीर विज्ञान, भौतिकशास्त्र आनी तंत्रविद्या क्षेत्रांतलें संशोधन आनी विकास कार्यांचें गिन्यानाचें म्हत्व दिसान दीस वाडत आसा म्हूण १९८० त राखणे संशोधन आनी विकास ह्या स्वतंत्र कार्यालयाची स्थापणूक केल्या. ते कार्यालय मुखेल वैज्ञानीक सल्लागार आन सचीव हांचे देखरेखीखाला आनी सल्ल्यान वावर करता.
भारताचे सेनाबळाचे भूसेना, नौसेना आनी वायुसेना अशे वेगवेगळे विभाग केल्यात.
भूसेनाः भूसेनेचें मुखेल कार्यालय नवी दिल्लींत आसा. फिल्ड मार्शल हो भूसेनेचो मुखेली आसून ताका पालव दिवपाक भूसेनेचो उपमुखेली, भूसेना प्रतिनिधी, पालवी जनरल, कॉर्टरमास्टर जनरल, दारुगुळ्याचो जनरल, सेना सचीव आनी मुखेल इंजिनीयर आसतात.
भूसेनेचे मुखेल पंगड अस्तंतीय, उदेंतीय, दक्षिणीय आनी कंद्रीय अशे पांच वांट्यांनी विभागल्यात. दर एक पंगड लेफ्टनन्ट जनरलाचे
