देखरेखीखाला चलता. त्या मुखेल पंगडांचे मुखार प्रांतीक विभाग केल्ले आसून मेजर जनरल आनी ब्रिगेडीयर अशा हुद्याच्या अधिकाऱ्यांकडेन तांचो ताबो दिल्लो आसा. भारताचे भूसेनेंत चिलखती डिव्हिजन, मैदानी पायदळ डिव्हिजन, दोंगरी पायदळ डिव्हिजन, चिलखती ब्रिगेड, पायदळ ब्रिगेड इलेक्ट्रीकल आनी मॅकानिकल इंजिनिअरींग दळ, मिलिटरी फार्म सर्व्हिस, सेना शिक्षण दळ, गुप्तचर दळ, सेना पुलीस दळ, पायोनियर दळ, शिटकावणी दळ, सेना पोस्ट सेवा दळ हांचो आस्पाव जाता.
नौसेनाः मुखेल कार्यालय नवी दिल्लींत आसा. नौसेनेचे अस्तंतीय (मुंबय), उदेंतीय (विशाखापट्नम) आनी दक्षिणीय (कोचीन) अशे तीन मुखेल नौसेना पंगड आसात. नौसेना मुखेल्याक (chief admiral) पालव दिवपाक नौसेना उपमुखेली, सामान मुखेली, नौसेना प्रतिनिधी, मुखेल कर्मचारी, नाविक उत्पादन आनी संपादन नियंत्रक आनी मुखेल लॉजीस्टीक आसतात.
फ्लॅग ऑफिसर कमांडिंग इन चीफ हाचे देखरेखीखाला अस्तंतीय आरमार आनी उदेंतीय आरमार अशीं नाविक दळाची रचणूक केल्या. गोंय तशेंच अंदमान आनी निकोबार हांगा फ्लॅग ऑफिसराचे देखरेखीखाला नाविक दळ आसात. नौसेनेंत विमानवाहक झुजाबोटी, बाटी, विमानवेधी (anti-aircraft), पाणबुडीवेधी बोटी (anti-submarine), पाणबुड्यो, कुझर, विनाशिका (destroyer), प्रिगेट कॉर्व्हेट, नाळ-प्रक्षेपणास्त्र गस्त नौका, रणगाडेवाहक नौका आनी हेर आधुनिक शस्त्रांचो मारो करपी झुजाबोटींचो आस्पाव जाता.
नोसेनेक घटाय हाडपाक भारत सरकारान स्थिर अशें नाविक वायुदल उबारलां. तातूंत सुपर काँटेलेशन, आय आर-३८, अॅलीझेस्, सी हॅरीयर, आयलँडर, सी कींग, ऑलसुटर आनी के ळ-२५ सारकिल्लीं झुजारी विमानां आनी सश्स्त्र हेलिकॉप्टर आसात.
सागरतीर संरक्षक (coast guard) हो संरक्षण मंत्रिमंडळाचो एक वांटो आसा. ताचें मुखेल कार्यालय नवी दिल्लींत आसा. तशेंच मुंबय, मद्रास आनी ब्लेअर हांगा प्रांतिक कार्यालयां आसात.
वायुसेना मुखेलीः वायुसेना विभागणी पांच ऑपरेशनल कमांड आनी दोन सहाय्यक कमांडांनी केल्या ती अशीः अस्तंतीय वायू कमांड, उदेंतीय वायू कमांड, दक्षिणीय वायू कमांड, केंद्रीय वायू कमांड, नैऋत्य वायू कमांड, प्रशिक्षण कमांड आन देखभान कमांड. वायूसेनेचे मुखेल कार्यालय नवी दिल्लींत आसा. झूजपी, येरादारी, संपर्क, तेळणी अशा राखणेच्या गरजांप्रमाण तांची विभागणी केल्ली आसा.
आधुनिक झूजशास्त्राची गरज म्हूण भारतीय राखणे दळांनी वेगवेगळ्या पल्ल्यांची क्षमता आशिल्लीं क्षेपणास्त्रां आनी अग्नीबाण ह्या आधुनिक अशा सशक्त झुजां अस्त्रांची तजवीज केल्या.
भूसेना मुखेली
| नांव | कार्यकाळ |
|---|---|
| जनरल महाराजा राजेंद्र सिंघजी | १ एप्रिल १९५५ ते १४ मे १९५५ |
| जनरल एस्. एम्. श्रीनागेश | १५ मे १९५५ ते ७ मे १९५७ |
| जनरल के. एस्.थिमय्या | ८ मे १९५७ ते ७ मे १९६१ |
| दनरल आर. एन.थापर | ८ मे १९६१ ते १९ नोव्हें. १९६२ |
| जनरल जे. एन्. चौधरी | २० नोव्हें. १९६२ ते ७ जून १९६६ |
| जनरल पी. पी. कुमारमंगलम् | ८ जून १९६६ ते ७ जून १९६९ |
| जनरल एस्. एस्. एच्. जे. मानेकशॉ | ८ जून १९६९ ते ३१ डिसें. १९७२ |
| फिल्ड मार्शल एस्.एच्.एक.जे.मानेकशॉ | १ जाने.१९७३ ते १५ जाने. १९७३ |
| जनरल जी. जी. बेवूर | १६ जाने. १९७३ ते ३१ मे १९७५ |
| जनरल टी. एन्.रायना | १ जून १९७५ ते ३१ मे १९७८ |
| जनरल ओ. पी. मल्होत्रा | १ जून १९७८ ते ३१ मे १९८१ |
| जनरल के. वी. कृष्णराव | १ जून १९८१ ते ३१ जुलय १९८३ |
| जनरल ए. एस्. वैद्य | १ ऑगस्ट १९८३ ते ३१ जाने. १९८६ |
| जनरल के. सुंदरजी | १ फेब्रु. १९८६ ते ३० एप्रिल १९८८ |
| जनरल वी. एन्. शर्मा | १ मे १९८८ ते ३० जून १९९० |
| जनरल एस्. एफ.रॉड्रीगीस | १ जुलय १९९० ते ३० जून १९९३ |
| जनरल बिपीन चंद्र जोशी | १ जुलय १९९३ ते १८ नोव्हें. १९९४ |
| जनरल शंकर रॉय चौधरी | २३ नोव्हेंबर १९९४ |
| नांव | कार्यकाळ |
|---|---|
| वायस अॅडमिरल आर. डी. कतारी | २२ एप्रिल १९५८ ते ४ जून १९६२ |
| वायस अॅडमिरल बी. एस्. सोमान | ५ जून १९६२ ते ३ मार्च १९६६ |
| अॅडमिरल ए. के. चॅटर्जी | ४ मार्च १९६६ ते २७ फेब्रु. १९७० |
| अॅडमिरल एस्. एम्. नंदा | २८ फेब्रु. १९७० ते २८ फेब्रु. १९७३ |
| अॅडमिरल एस्. एन्. कोहली | १ मार्च १९७३ ते २८ फेब्रु. १९७३ |
| अॅडमिरल जे. एल्. कूरसेतजी | १ मार्च १९७६ ते २८ फेब्रु. १९८२ |
| अॅडमिरल आर. एल्. पेरैरा | १ मार्च १९७९ ते २८ फेब्रु. १९८२ |
| अॅडमिरल ओ. एस्. दावसन | १ मार्च १९८२ ते ३० नोव्हें. १९८४ |
| अॅडमिरल आर. एच्. लहिलीयनी | १ डिसें. १९८४ ते ३० नोव्हे. १९८७ |
| अॅडमिरल जे. जी. नाडकर्णी | १ डिसें. १९८७ ते ३० नोव्हें. १९९० |
| अॅडमिरल लक्ष्मीनारायण रामदास | १ डिसें. १९९० ते ३० सप्टें. १९९३ |
| वायस अॅडमिरल वी. एस्. शेखावत | १ ऑक्टो. १९९३ |
