सुमार तीन चतुर्थांश लोक ह्या भासकुळांत पडटात. द्रविड कुळांत कन्नड, कुडूख, कुई, कोडगू, कोंढ, कोया, गोंडी, तमिळ, तुळू, तेलगू आनी मल्याळम भासांचो आस्पाव जाता. एकंदर लोक संख्येच्या लागीं लागीं १/४ लोक हे भास कुळयेंत पडटात. ऑस्ट्रे एशियाटीक भास कुळांत खडिया, खासी, गदावा, कोडा, कोरकू, कोरवा, जुआंग, निकोबारी, भूमिजी, मुंडा, मुंडारी, संथाळी, सावार, हो, ह्या भासांचो आस्पाव जाला.
तिबेटी ब्रह्मीकुळांत अंगामी, आदी, आओ, काहुई, कोनाक, गारो, त्रिपुरी, बोडो, मणिपुरी, मिकीर, मिझो, मिरी, रामा, लडाखी, सेमा, हांचो आस्पाव जाता. भारतीय संविधानाचे आठवे वळेरींत ह्या भाशांमदल्या फकत सद्या १८ भासांचो आस्पाव जाला. त्यो अशोः असमिया, उडिया, उर्दू, कन्नड, काश्मिरी. कोंकणी, गुजराती, तमिळ, तेलुगू, नेपाळी, पंजाबी, बंगाली, मणिपुरी, मराठी, मल्याळम, संसकृत, सिंधी, हिंदी. हातुंतल्यो सिंधी, संस्कृत आनी काश्मिरी सोडून बाकीच्यो भासो भारतीय घटक राज्याचो राजभास आसात. ह्या भासांभायर घोळणुकेंत आशिल्ल्यो ल्हान व्हड सुमार १७०० भासो आसात.
भारतीय संगीतः पद्यमय रचना, स्वर, लय आनी गेयता हांच्या सांगातान आनी मनांतले भाव प्रसंगाप्रमाण उक्ते करप ही मनशाची सभावीक आवड. देवाचे प्रार्थनेत आपले भाव प्रकट करतना वा झुजाच्या प्रसंगार झुजाऱ्याक प्रोत्साहन देतना, सादारण बाळबोध गद्य उतरांपरस स्वर, लय, गेय युक्त पद्यमय उतरां वरवीं आंतरीक उमाळे उक्ते करप हो सार्वत्रीक संवसारीक मनीस सभाव. ह्या स्वभावांतल्यान संवसारांत सगळेकडेन संगिताचो उगम जाल्लो दिसता. ह्याच मनीस स्वभावांतल्यान भारतीय संगिताचो जल्म जाला.
भारतीय संगिताची अधिकृत आद्यरुपाची वैदिक वळख वैदिक साहित्यांत मेळटा. सामदेव आनी ताचो उपवेद गांधर्ववेद हातूंत संगिताच्या शास्त्राची म्हायती दिल्या. भरताच्या नाट्यशास्त्रांत नाटकाच्या संदर्भांतल्यान संगिताचें शास्त्रीय निर्दशन सांगलां.
वायुपुराण, मार्कंडेयपुराण, विषमउधर्मोत्तर पुराण हातुंतय संगिताची म्हायती मेळटा. धारचो राजा भोज (१०१०-१०५५) आनी कल्याणचो राज सोमेश्र्वर सुमार (११३०-११३९) हांणी भांडीर भाशेंत संगिताची परिभाशीक संज्ञा तयार केल्या.
पोरन्या तमिळ साहित्यांत बऱ्याच वाद्यांचो उल्लेख मेळटा. शैवपंथी नायनमार आनी वैश्णवपंथी आळवार ह्या संतांनी रचिल्लीं भक्ती गितां संगीतबध्द केल्लीं. शांर्ग देवाचो संगीतरत्नाकर (१२१०-१२४७) ह्या ग्रंथांक तेवारम ह्या शैव स्तोत्रांचो उल्लेख मेळटा आनी हो ग्रंथ भारतीय संगिताचो एक प्रमाण ग्रंथ मानतात. जैन संप्रदायांतल्या पार्श्र्वदेव हाचो संगीत समयसार (सुमार १३००) हो ग्रंथ देशी संगिताची वळख दिता. हिंदुस्थानी संगितांत अमीर खुसरौ (१२५३-१३२५) हाणें मोलाची भर घाल्या.
संगीत भास्कर, संगीत सार संग्रह रसीक प्रिया, संगीत राज, राग मंजिरी, राग माला, संगीत पारिजात हे भारतीय संगीतावयले कांय प्राचीन ग्रंथ आसात. नगमात ए आसफी (महंमद रझा), संगीत सार (सवाई प्रतापसिं), राग कल्पद्रुम (कृष्णानंद व्यास), युनिव्हर्सल हिस्ट्री ऑफ म्युझीक (सौरीन्द्र मोहन टागोर) हे संगितांतले आधुनिक ग्रंथ आसात.
भारतीय संगिताचे हिंदुस्थानी संगीत आनी कर्नाटकी संगीत अशे दोन मुखेल फांटो आसात. हिंदुस्थानी आनी कर्नाटकी संगीत पद्दतींत रागांचीं नांवां सारकींच आसतात पूण स्वरोच्चार गमक, अलंकार मांडणी आनी शैली हातूंत दोगांय मदीं फरक आसता. रागाच्या विवरण विस्तारांतय फरक दिसता. हिंदुस्थानी संगितांत स मूळ राग मानतात आनी ताचेपसून बाकिच्या रागांची निर्मीती जाल्या असो संकेत आसा. कर्नाटकी पद्दतींत मुळावो राग हो जनक राग मानून ताचेपसून निर्माण जाल्ले ते जन्य राग अशें मानतात.
सुमार १७ व्या शेंकड्याचे एखेरेक भक्ती संप्रदाया वरवीं भजन हो संगीत प्रकार मुखार आयलो. कालांतरान ध्रुपद, धमार, ख्याल, ठुमरी, टप्पा, दादरा, तराना, गझल, हे संगीत प्रकार निर्माण जाले.
अकबर, जहांगीर, शहाजहान हांचे सारक्या मोगल बादशहाकडल्यान संगिताक थोडो भोव आलाशिरो मेळूंक पावलो तरी उपरांत औरंगजोबाच्या काळांत संगिताकडेन सामकेंच दुर्लक्ष जालें. उपरांत मुसलमान संगीतकारांचो वाडटो प्रभाव तातुंतल्यान निर्माण जाल्लो आनी परस्परांकडेन मतभेद आशिल्लीं संगीत घराणीं आनी संप्रदाय ताचोच एक वांटो म्हणून बंदिस्त अशी गुरु-शिश्य परंपरा आनी ब्रिटीश राजवटीन जाल्लो अस्तंती संगिताचो प्रभाव हाकालागून भारतीय अभिजात संगिताक देंवती कळा लागली. अशा वेळार पंडित विष्णु नारायण भातखंडे (१८६०-१९३६) आनी पंडित बाळकृष्णबुवा इचलकरंजीकर (१८४९-१९२७) हाचो शिश्य पंडित विष्णु दिगंबर पलुस्कर (१८७२-१९३१) हांणी भारतीय संगिताक गत वैभव प्राप्त करुन दिवपाचें म्हान कार्य केलें.
पंडित भातखंडे हाणें आपल्या लक्ष्य संगित ह्या ग्रंथांत हिंदुस्थानी संगितांतल्या राग वेवस्थेची पुनर्रचणूक करुन ताका नवो रपकार दिलो. पंडित पलुस्कर हाणें गंधर्व महाविद्यालय ह्या नांवाची मध्यवर्ती संस्था उबारुन आनी वेगवेगळ्या वाठारांत ताचे फांटे उगडून भारतीय संगीत लोकप्रिय करुन ताका प्रतिश्ठा जोडून दिवपाचें कार्य केलें. बंगालांत रविंद्रनाथ टागोरान आपली अशी खाशेली बंगाली शैली निर्माण करुन रवींद्र संगीत हो भारतीय संगिताचो एक नवो संप्रदाय सुरु केलो.
