४)फोटो कसे घ्यावेत?५)सावरकरसूत्रे,६)कोल्हापूर दर्शन(पु.ल.देशपांडे हाच्या आदारान),१९७१.७)कलामहर्षी बाबूराव पेंटर,१९७८.
भिरंड:(मराठी:कोकम,रातांबा;गुराती;हिंदी:कोकम;कन्नड:भुर्जिन हळ्ळी,मुरगळ्ळे;संस्कृत:तिंतिडिका,आम्लबीज,आल्यमला;इंग्लिश:कोकम बटर ट्री,वायल्ड मॅंगोस्टीन,मॅंगोस्टीन ऑयल ट्री;लॅटीन:गार्सीनिया इंडिया;कूळ;गटिफेरी).
सदांच पाचवेंचार उरपी झाड.ताचें मुखेल मूळ १-२ मी.लाबी,२०-३० सेंमी,रुंद आसता आनी तें सरळ जमनींत वता.ताका कडांनी बारीक मुळां येतात.खोड सादारण २०-३० सेंमी,रुंद,१५-१८ मी.लाब सरळ,भायले वटेन काळसर आनी भेगाळ जाल्यार भितरले वटेन हळदुवसार आसता.ताका मदीं मदीं १-२ मी.लांबायेच्यो खांदयो आसतात.पाना तरनीं आसतात,तेन्ना तांबशीं आनी उपरांत गाड पाचवीं जातात.तीं लांबशीं ६-७ सेंमी.लांब,एकामेकां सामकार आसतात.फुलां ल्हान,२ सेंमी.लांब,हळदुव्या रंगाचीं,पानांच्या खांचींनी जातात.पिकिल्ल्या फळाचो रंग जांबळट तांबडो.तातूंत ५-८ बियो आंबट रोसाच्या कप्प्यांत चेपिल्ल्यो आसतात.फळाचो आकार वाटकुळो आसता.
भिरंडाचो उगम भारतांत कोंकण,कारवार,मलबार आनी गोंय आसून ताची लागवड भारतावरी चीन,मलाया,जावा आनी सिगांपूराक व्हड प्रमाणांत जाता.ताका गार्सीनिया हे वंशवाचक लॅटीन नांव गार्सीय द ओत ह्या पुर्तुगेज वैजाच्या नांवावयल्यान पडला.गोंयांत ६९१.५४ हॅ.वाठार भिरंडांचे लागवडीखाल आसा.गोंयात भिरंडांचें उत्पान्न ७६.३५ टन सोला आनी ७४.६९ टन बियो इतलें आसा.गोंयांत भिरंडांची खाशेले पद्दतीन वा आरक्षित वाठारांत लागवड केल्ली दिसना.भाटांनी काजूच्या रेंदांनी,जळीं मळीं भिरंडांचीं झाडां वाडिल्लीं आसतात.
आदीं भिरंडांची लागवड बियांपसून करताले.पूण सद्या ती पृदुकाश्ठ कलमापसून करतात.ही पद्दत कोंकण कृषी विद्यापिठान सोदून काडली.फळांतल्यो बियो काडटकच त्यो माती आनी शेणखत ३-१ ह्या प्रमाणान प्लास्टिकच्या पोतयांनी घालून तातूंत बियो किल्लत घालतात.किल्लत घालचेपयली दोन दिसां आदी त्यो उदकांत भिजयल्यार बेगीन किल्लतात.बियांपसून भिरंडांची लागवड करची आसल्यार एका वर्सांचीं वापरतात.ह्या रोंपांनी ५०%नर आनी ५०%मादी रोंपां आसतात.मादी रोंपापसून भरपूर रोंपां मेळटात.बियांपसून तयार जाल्ल्या रोंपांनी नर-मदी वळखुपाक कळना.देखून खात्रीचीं रोंपां मेळपाखातीर कलमांचो वापर करचो पडटा.शिंय तेंपार डिसेंबर ते जानेवारी म्हयन्यांनी भेट कलम वा मृदुकाश्ठ कलम केल्यार खूब प्रमाणांत यश येता.
भिरंडांच्या झाडाक भरपूर पावसाच्या उश्ण दमट वाठारांतलें हवामान मानवना, बरे निच-याचे मध्यम प्रतीचे जमनींत हें झाड बरें जाता.चड करुन मे म्हयल्यांत भिरंडांची लागवड करतात.दोन ओळींनी आनी रोंपांमहीं ६x६मी. अंतर दवरुन ६०x६०x६० सेंमी.च्या नेमांत रोंप रोयतात.रोंप रोवंचे आदीं नेमांनी शेणखत,एक कील सुपर फॅास्फेट आनी वाळटेपसून रोंपाची राखण करपाक दर नेमांत १०० ग्राम बी.एच.सी पावडर घालतात.रोंपां लायतकच घट्ट दामून तांकां बडयेचो आदार दिवंक जाय.झाडांत नर-मादी हांचें प्रमाण १-१० इतलें आसता.नर झाडां आसल्यार तांचेर खुंटी कलम करुन तांचें मदी झाडांमदीं रुपातर करुंक मेळटा.रोंपां लयतकच ७-८ वर्सां उपरातं ताका फळां लागतात.ऑक्टोबर-नोव्हेंबर म्हयन्यांनी फुलां येवपाक लागतात आनी तीं फेब्रुवारी-मार्च मेरेन चालू उरतात.मार्च ते जून म्हयन्या मेरेन फळां काडपाक तयार जातात.पाचव्या रंगाचीं तरणीं फळां पिकतकच तांबडीं जातात.बरे तरेन जतनाय घेवन वाडलयल्या झाडांक ८०-९० कील फळां लागतात.पिकिल्ल्या भिकण्णांच्या सोलांपासून सोंला करतात.जेवणांत आमटाण येवपाखातीर सोलांचो उपेग करतात.भिण्णांच्या सोलांपासून कडी(सोलकडी,तिवंळ)करतात.भिण्णांच्या सोलांक बाजारांत खुबूच मागणी आसा.भिण्णांचीं सोलां करपाची पद्दत अशी ,फळा पिकतकच तीं झाडावयल्यान काडून तीन दीस सावलेंत घालतात म्हणजे तीं पिकतात आनी बिलबिलीत जातात.तेन्ना तांच्यो साली काडून त्यो वतांत सुकयतात,बियांसयत गर पाटल्यांत भरुन पाटल्यापोंदा आयदन दवरतात.अशे तरेन पाटल्यांतल्या गराचो सगळो रोस(आगळ आयदनांत एकठांय करतात.सुकिल्ल्या फळांच्यो साली ह्या आगळांत बुडोवन परत सुकयतात अशें तीन-चार वेळा करतकच सोलां तयार जातात.सोलात १०%मॅलिक आम्ल आनी थोडें टार्टारिक आम्ल आसता.
पिकिल्ल्या फळापासून अमृत कोकम हें रुचीक पेय तयार करतात.भिरंडांच्या फळांत आशिल्लो आंबट रोस पोटाचे विकार,आंग दुखप,काळजाचें दुयेंस हांचेर परिणामकारक थारता.शिंया दियांनी ओठ,हात-पांय फुटुंक जायना देखून भिरंडाच्या बियांच्या तेलाचो उपेग करतात.भिरंडांच्या बियांपसून तयार जावपी तेलाक (भिंडेल)परदेशांत मागणी आसा.ह्या तेलाचो उपेग चॅाकलेट,मिठाय,वखदां,मलमां आनी सैंदर्य प्रसाधनां तयार करपाक जाता.भिण्णां बिंयांतलें तेल काडून उरिल्ली पेंड गोरवांचें खाण उपेगाक हाडटात. भिरंडांच्या झाडाक कीड-रोग सोंपेपणीं जायना.भिरंडांच्या बिंयामदीं २६ ते२७% तेल आसता.ताका कोकम बटर अशें म्हण्टात.पिकिल्ल्या भिरंडांच्या फळांत ८७-५०% उदक,१६,४४% घट्ट घटक,८.१५% साकर,३,३६% आंसाण,२.९८ %साय तशेंच दर १००% ग्रामांफाटल्यान ९०४ मि.ग्रॅम क जीवनसत्व आसता.
