हाणें बरयल्ली भाऊसाहेबाची बखर पानिपतच्या झुजावयल्या सगळ्या बखरींनी उत्कृश्ट आसा. मराठे आनी हैदर हांच्या सांवसीकुंदगोळच्या झुजांत सरदार पटवर्धनान पराक्रमाची शर्थ केली पूण निमाणें ताका हारूच घेवंची पडली. त्या प्रसंगाचे काळजाक हात घालपी वर्णन पटवर्धन वाका नांवाचे बखरींत आसा. खर्ड्याचे स्वारीची बखर म्हळ्यार मराठ्यांच्या इतिहासांतलें भांगराचें पान.
धावडशीकर हाच्या चरीत्राची बखर ताच्या शिश्यांभितर कोणें तरी सांप्रदायिक भावनेन बरयल्या. हातूंत खूबशो चमत्कारी कथा आसात. इ. स. 1793 वृसाहनुमंत स्वामी हाणें समर्थांची बखर बरयल्या. हे बखरींत शिवाजी आनी रामदास हांचीं व्यक्तिचित्रां बखरकारान बरे तरेन चित्रायल्यांत. रामदासाच्या काळांतलो जयरामस्वामी वडगांवकर हाच्या चरित्राची बखर सांप्रदायिक आसून पुराणीक पद्दतीन बरयल्यात. नाना फडणवीस आनी गंगाधरशास्त्री पटवर्धन हांणी आत्मचरित्रपर बखरी बरयल्यात.
इ. स. च्या 19 व्या शेंकड्याच्या पुर्वार्धांत होळकरांची कैफियत, पेशव्यांवी बखर, मराठ्यांची बखर, हरिवंशाची बखर, नागपूरकर भोसल्यांची बखर ह्यो सगळ्यो बखरी, घराण्यांचो इतिहास ह्या स्वरूपांत बरयल्यो. तातूंत त्या त्या घराण्यांची म्हायती दिल्या. – कों. वि. सं. मं.
बखलो, भास्करबुवा (जल्म: 17 ऑक्टोबर 1869, कठोर-बडोदा मरण: 8 एप्रिल 1922, पुणें). नामनेचो प्रतिभांवत गायक, गायनाचार्य आनी अभिजात नाट्यसंगिताचे पंरपरेचो प्रवर्तक. घरचे गरीबीक लागून मुळावें आनी उपरांतचे संस्कृत पाठशाळेंतलें शिक्षण ताका खूब दगदगांनी घेवंचे पडलें. गोड आवाजाची देणगी ताका जल्मजात मेळिल्ली. ताच्या गोड आवाजाखातिरूच पिंगळेबुवा नांवाच्या हरदासाकडेन ताच्या संगीत शिक्षणाची तजवीज जाली
फुडे ताच्या गोड आवाजाची तोखणाय किर्लोस्कर कंपनींतलो भाऊराव कोल्हटकर हाच्या कानार गेली आनी ताणें ताका ते कंपनींत व्हेलो. हे कंपनींत आसतना इंदुराक ताचो आवाज आयकून नामनेचो बीनकार उस्ताद बंदे अलीखाँ खूश जालो आनी ताणें ताका आपूण जावन संगीत शिक्षणाखातीर गंडो बांदलो. सुमार दोन वर्सां किर्लोस्कर नाटक मंडळींत काम करतकच ताचो आवाज फुटलो. ते उपरांत कंपनींत ताचो अपमान जाल्ल्यान ताका किर्लोस्कर कंपनी सोडची पडली. ऊंच पांवड्याची गायनकला आत्मसात करपाखातीर तो परत बडोध्याक गेलो. थंय ग्वाल्हेर घराण्याचो उस्ताद फैज महमद खाँ हाचे शिशयत्व ताणें घेतलें. उपाट कश्ट, चिकाटी आनी निश्ठा ह्या गुणांक लागून ताचेकडल्यान शिक्षण घेवन ताणें खानदानी गवाय म्हणून नामना मेळयली. फुडें फैज मंहमदाचेच सांगणेन ताणें आग्रा घराण्याचो उस्ताद नथ्थनखाँ आग्रेवाले हाचो गंडो बांदलो. नथ्थनखाँच्या मरणाउपरांत भास्करबुवान जयपूर घराण्याचो उस्ताद अल्लादियाखाँ हाचेकडेन संगीत शिक्षण घेवन ताचे गायकीचें मर्म आत्मसात केलें.
चिजेची मांडावळ आनी रगाचें स्वरूप स्पश्टपणान परगटावपी स्वरालाप हें ग्वाल्हेर घराण्याचें खाशेलपण भावपूर्ण शब्दोच्चार आनी लयबध्द बोलाची मांडावळ हें आग्रा घराण्याचें खाशेलपण आनी जयपूर घराण्याची लयकारी असो त्रिवेणी संगम ताचे गायकींत जालो. ख्याल गायनावांगडाच ठुमऱ्यो, नाट्यसंगीत, सुगम संगीत, भजन, माण्डगीत अशे संगितचे सगळे प्रकार तो गायतालो. चिजांचेर नाटकांतलीं पदां बसोवपाचें मुळावण ताणें घालें.
खूब कश्टान घेतिल्ली ही विध्या ताणें उदात्त मनान आपल्या शिश्यांक दिली. सुरवेक किर्लोस्कार आनी उपरांत गंधर्व नाटक मंडळीचो तो संगीत गुरू आशिल्लो. ‘विध्याहरण’, ‘स्वयंवर’, ‘द्रौपदी’ सारक्या नाटकांत संगीत दिवन तशेंच बालगंधर्व, मास्तर कृष्णराव, गोविंदराव टेंबे सारक्या कलाकारांक तालीम आनी मार्गदर्शम दिलें. ताणेंच घडयल्लें हें नाट्य संगितांचे स्वरूप आज थोड्या प्रमाणांत कायम आशिल्ल्यान ताका नाट्य संगितांचे ‘कुलस्वामी’ अशें म्हणटात. ताचे नामनेचे शिश्य अशें मास्तर कृष्णराव, बागलकोटकर, पाटणकरबुवा, बापूराव केतकर, ताराबाई शिरोडकर, अंजनी कळंगूटकर.
धरवाड्याच्या ट्रेनिंग कॉलेजीत ताणें कांय काळ गायन शिक्षक म्हणून नोकरी केली (1906 – 1908). पुण्याक ताणें ‘भारत गायन समाज’ (1911) हे गायन संस्थेची स्थापना केली. ताचें मूळ घराणें गोंयांतलें, पूण ताचें कार्य गोंयाभायर जालें. – कों. वि. सं. मं.
बगडावत : राजस्थानी भाशेंतलें एक व्हड लोककाव्य. सेसूँ भाट हाणें हें काव्य बरयलां. ह्या काव्यांत पंदरा हजार छंद आसात अशें म्हणटात. आयजमेरेन हें काव्य मौखिक रुपांतूच आसा. तें लिपीबद्द करपाचो एइ यत्न जाल्लो पूण तो जमलोना.
