अशें अनुमान काडटात.ते उपरांत ताचो प्रसार उत्तरेकटल्या प्रदेशांत जावन माया आनी अँझटेक हे संस्कृतींत मक्याक म्हत्वाची सुवात मेळिल्ल्यांचे दिसून येता. युरोपियन उदकाभोंवडेकार सुरवेक जेन्ना अमेरिकेंत गेले, तेन्ना उत्तरेकडल्या महासरोवरा सावन दक्षिणेकडे चिली आनी अर्जेटिना मेरेन सगळ्या वाठारांनी मको लागवडीखाल आशिल्लो. युरोपांत मको पयलीं स्पॅनिश लोकांनी अमेरिकेंतल्यान १४९४ च्या सुमाराक व्हेलो. युरोपियनांनी अमेरिकेंत मक्याची लागवड सोळाव्या आनी सतराव्या शतमानांत सुरु केलो. उपरांत कांय वर्सांनी ताचो प्रसार दक्षिण फ्रांस, इटली आनी बाल्कन वाठारांत जालो. आशियांत सुरवेक सोळाव्या शतमानांत ताची आयात जाली. भारतांत ताची आयात केन्ना जाली ताची निश्र्चीत म्हायती मेळना. पुर्तुगेजांनी सोळाव्या शतमानाचे सुरवेक भारतांत मक्याची आयात केली अशें म्हण्टात. पूण ताच्याय आदीं अरब –आफ्रिकनांवरवीं ताचो भारतांत प्रवेश जालो आसुंये अशेंय मानप जाता.
संवसारांतल्या चार म्हत्वाच्या तृणधान्यांत मक्याचो आस्पाव जाता. संवसारांतल्या तृणधान्याच्या वट्ट उत्पादनांतलें सुमार २०% उत्पादन मक्याचें आसता. अमेरिका ह्या देशांत हेर तृणधान्यांपरस मक्याचें चड क्षेत्र आसा आनी ताचें मोलय हेर धान्यांपरस चड आसता. अमेरिकेचीं संयुक्त, ब्राझील, चीन आनी मेक्सिको ह्या चार देशांत भारतापरस चड क्षेत्र मक्याखाल आसा. मक्याच्या उत्पादनांत अमेरिकेचो पयलो नंबर आसून भारताचो बारावो नंबर लागता. ह्या बारा देशांत अमेरिकेचीं संयुक्त ,संस्थानां, चीन, ब्राझील, रुमानिया, दक्षिण आफ्रिका, अर्जेटिना, मेक्सिको, फ्रांस, रशिया, युगोस्लाव्हिया, हंगेरी, इटली आनी भारत हांचो आस्पाव जाता.
भारतांत तांदूळ, गंव, जोंधळो आनी बाजरी उपरांत पांचवो क्रमांक मक्याचो लागता पूण उत्पादनाचे बाबतींत तें चवथ्या क्रमांकाचें पीक आसा. कारण ह्या पिकाखाल जरी उणें क्षेत्र आसलें तरी ताचें हेक्टरी उत्पादन आसता.
प्रकारः संवसारांत मक्याचे लागवडीखाल जायते प्रकार दिसून येतात. झाडाची उंचाय, कणसाचे आकार, कणसांतल्या दाण्यांचो रंग आनी दाण्याच्या पुष्कांतलो गुणधर्म हाचे वल्यान मक्याचे लागवडींतल्या वेगवेगळ्या प्रकारांचें वेपारी वर्गीकरण अमेरिकेंत केल्लें दिसून येता. तातूंतले मुखेल पांच प्रकार अशे आसात-डेंट, फ्लोअर, स्वीट आनी पॉप. युरोपांत आनी अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांत वेगवेगळ्या उपेगांखातीर मक्याच्या वेगवेगळ्या प्रकारांची लागवड करतात. भारतांत चड करुन फ्लिंट तशेंच प्लिंट आनी डेंट हांचो संकर करुन तयार केल्लो प्रकार लागवड करतात. सद्या लागवडीखाल आशिल्ल्या प्रकारांत झाड, कणस आनी दाणो हांच्या गुणधर्मांत खुबूच वेगळेंपण दिसून येता. हातूंत साठी, तीन पंखिया काथडी,जौनपूर हांचो आस्पाव जाता.
मक्याचें थळाव्या प्रकाराचें उत्पादन खूब कमी प्रमाणांत जावंक लागिल्ल्यान अखिल भारतीय समन्वयित मको सुदारणा येवजणेखाल १९६१ उपरांत संकरीत आनी संमिश्र प्रकार लागवडी खातीर तयार जाले. हातूंत व्ही.एल.५४, हाय स्टार्च, गंगा सफेद २, एच.आय. एम. १२३, गंगा ४ गंगा ५ आनी डेक्कन १०१ ह्या प्रकारांचो आस्पाव जाता.
फुडें १९६७ उपरांत विजय, किसान, अंबर, जावाहर, सोना, विक्रम हे ६ संमिश्र प्रकार लागवडीखाल आयले. तशेंच १९७१त शक्ती, रतन, प्रोटिना हे ३ प्रकार लागवडी खातीर दिवपांत आयले.
हाचेभायर तमिळनाडू कृषी विद्यापिठान को.एच.आय, पंजाब कृषी विद्यापिठान प्रताप-1 जाल्यार, कोल्हापूर हांगाच्या मको संशोधन केंद्रान मांजरी आनी ह्युनिस ह्या प्रकारांची शिफारस केल्ली आसा.
मक्याचें पीक काडचेआदीं जमीन नांगरुन भुसभुशीत करुन दाबून घेतात. मक्याच्या पिकाक भरपूर साऱ्याची गरज आशिल्ल्यान हेक्टरी २५ ते ३० गाडयो शेणखत वा कंपोस्ट खत मशागतीवेलार जमनींत भरशितात. पेरणी करतना दोन ओळींतलें अंतर ६०-७५ सेंमी. आनी ओळींतलें दोन झाडांतलें अंतर २०-२५ सेंमी. दवरतात.
सादारणपणान मक्याचें पीक पेरणीसावन ८० ते १०० दिसांत तयार जाता. भाजपाखातीर वा उकडून खावपाखातीर लागपी कणसां तरनीं आसतना वा कांय प्रमामांत घट्टजातकच काडटात. दाण्यांखातीर जीं कणसां काडटात, तीं मक्याचे दाणे सुकतकच आनी तातूंत २०% परस चड उदकाचो अंश आसूंक फावना. चाऱ्याखातीर पिकाची कापणी पीक फुलाचेर येवपाचे अवस्थेंत करप जाता. मक्याची काडणी जातकच ताचेवयलें भायलें आवरण काडून कणसां वतांत सुकयतात आनी बडयेन वा यांत्रिक साधनांनी दाणे काडटात.
मनशांक आनी जनावरांक खाद्य म्हूण तशेंच जनावरांचो चारो ह्या स्वरुपांतय मक्याचो उपेग करतात. उद्योगीक उत्पादनांत कच्चो म्हाणूनय ताचो वापर करप जाता. संवसारांतल्या जायत्या वाठारांत स्टार्चाच्या उत्पादनाखातीर मको होच मुखेल कच्चो माल आसा. भारतांत ८० ते ९०% मक्याचें उत्पादन मनशाच्या अन्नाखातीर वापरप जाता. भारताभायर लॅटीन, अमेरिका, युरोपाचो आनी अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांचो कांय भाग आनी दक्षिण, उदेंत तशेंच अस्तंत आफ्रिका ह्या वाठारांतय मनशाचें खाद्य म्हूण मक्याचो वापर करतात. मक्याचो रवो, ल्हायो, पुठाची भाकरी, चपात्योचो, सत्व, उकडिल्लीं कणसां ह्या स्वरुपांत उपेग करतात.
मक्याच्या दाण्यापसून यांत्रिक पद्दतीन मोटो रवो, बारीक रवो, पीठ आनी मैदो काडटात. मोटो रवो शिजोवन ताचे कपचे तयार करुन भाजतात. ताका कॉर्नफ्लेक ह्या नांवान वळखतात. मैद्याके
