घेवचें हो ताचो हे यात्रेचो मुखेल हेत आशिल्लो. परतीच्या प्रवासांत मध्वाचार्यान ब्रह्यसुत्रांचेर आपलें भश्य तयार केलें. व्दैतमताची पुराय रचणूक ह्या ग्रंथांत आयल्या.
ही यात्रा करून उडुपीक परत येतकच थंय श्रीकृष्णाचे प्रतिमेची स्थापणूक केली. थंय तो नेमान श्रीकृष्णाची पुजा करतालो. फुडें आपले गैरहजेरींत पुजा चालू उरची म्हूण ताणें आपले आठ शिश्य वेंचले. दर एका शिश्यान दोन दोन म्हयने देवाची पुजा करची असो नेम घालून दिलो.
कांय काळ उडुपीक रावन मध्वाचार्य परत हिमालयांतल्या बदरिकाश्रमाचे यात्रेक गेलो. यात्रा करून परत येतकच महाभारत-तात्पर्य-निर्णय हो म्हत्वाचो ग्रंथ ताणें बरयलो.
ताणें सगळे मेळून सदतीस ग्रंथ बरयले. त्या ग्रंथांची यादी अशी आसा-
1)महाभारत-तात्पर्य-निर्णय, 2)गीताभाष्य, 3)गीतातात्पर्य, 4)ब्रह्यसूत्रभाष्य, 5)ब्रह्मसूत्र अनुभाष्य, 6)भागवततात्पर्य, 7)दादशस्तोत्र, 8)तंत्रसार, 9)सदाचारस्मृती, 10)यतिप्रणवकल्प, 11)जयंती निर्णय(जयंतीकल्प), 12)प्रणयलक्षण, 13)कथालक्षण, 14)तत्त्वविवेक, 15) मायावादखंडन, 16)तत्वसंख्यान, 17)उपाधिखंडन, 18)प्रपंचमिथ्यात्वानुमानखंडन, 19) तत्वोद्योत, 20)अनुव्याख्यान, 21)यमकभारत, 22)संन्यासविवरण, 23)विष्णुतत्वनिर्णय, 24)-33 दशोपनिषद-भाष्यां, 34)कृष्णामृतमहार्णव, 35)कर्मनिर्णय, 36)ऋग्भाष्य, 37) नृसिंहनखस्तोत्र.
मध्वाचार्याच्या शिश्यांभितर पद्मनाभतीर्थ, नरहरीतीर्थ, माधवतीर्थ आनी अक्षोभ्यतीर्थ हे मुखेल शिश्य आशिल्ले. त्रिविक्रम भट्ट हो ताचो आनीक एक बरो शिश्य आशिल्लो. ताणें मध्वाचार्याच्या भाश्याचेर तत्वदीप नांवाचो ग्रंथ बरयला. ताचोच पूत नारायण पंडित हाणें मध्वाचार्याचे जीणेचेर ‘मध्वविजय’ आनी ‘मणिमंजरी’ नांवाचे दोन ग्रंथ बरयले. - कों. वि. सं. मं.
मनी पंथ :
एक धर्मपंथ. इ. स. तिसऱ्या शेंकडयाचे सुरवेक मनी वा मणी नांवाच्या एका इराणी संतान ह्या पंथाची स्थापणूक केली. मनीचो जल्म दक्षिण बॅबिलोनियांत इ. स. सुमार 215 वा 216 त जालो. स्वताक ईश्र्वरी साक्षात्कार जाला आनी सगळ्यांत श्रेश्ठ अशा धर्माची स्थापणूक करपापासत देवान आपल्याक धाडला, तशेंच देवदूतान आपल्याक दृश्टान्त दिवन नवो धर्म स्थापन करूंक सांगला, आपूण निमाणचो आनी सगळ्यांत श्रेश्ठ असो प्रेशित जावन आसा अशे विचार तो मांडटालो. ताणें पिरायेच्या पंचवीस वर्सासावन धर्माच्या प्रचाराक सुरवात केली. इराणचो राजा पयलो शापूर हाणें ताका आपल्या साम्राज्यांत नव्या धर्माचो प्रचार करपाची परवानगी दिली.
आपलो धर्म आनी तत्वगिन्यान हांची उबारणी ह्या पंथान सत् म्हळ्यार बरें आनी असत् म्हळ्यार वायट ह्या तत्वांच्या व्दैताचेर केल्या. हीं दोनूय तत्वां एकमेकांआड आनी वेगळीं आसात. सत् हें तत्व उजवाडाच्या स्वरुपाचें आनी असत् हें तत्व काळखाच्या स्वरुपाचें आसा. उजवाडाचें साम्राज्य वयले वटेन आसून थंय ईश्र्वराची सत्ता चलता आनी काळखाचें साम्राज्य सकयले वटेन आसून थंय सैतानाची सत्ता चलता. सद्याच्या जगांत ह्या दोनूय तत्वांचे मिश्रण जालां. जेन्ना काळखाच्या बंध्नांतल्यान उजवाड मुक्त जातलो, तेन्ना सगळ्या जगाचो नाश जातलो आनी परतून उजवाड आनी काळोख हांचीं राज्यां वेगवेगळीं स्वतंत्र राज्यां जातलीं, होच मोक्ष आसा, ह्या सिध्दांताच्या आदारान ह्या पंथान खुबशो पुराणकथा तयार करून तातूंत देव आनी सैतान हांचें झूज, जगांतल्या विंगड विंगड पदार्थांचे तशेंच मनीस, जनावरां हांचे निर्मणेचे विशय घेतल्यात. आचाराविशींय ह्या पंथान कांय नेम घाल्यात. सोरो, मांस हांचो आहार करप ना. काळखाचें प्रतीक आशिल्ल्या पदार्थांसावन पयस रावपाक सांगून, विश्यवासनेची तृप्तीय वर्ज्य मानल्या. दिसांतल्यान चार वेळां न्हावन प्रार्थना म्हणची आनी प्रार्थना म्हण्टना प्रकाशतत्वाकडे म्हळ्यार सुर्याकडे वा चंद्राकडे तोंड करचें, असो नेम आशिल्लो. सामान्य अनुयायांक खर व्रत करप जमचेंना. हाका लागून संवसारी लोकांचो एक आनी वेंचीक लोकांचो एक अशे दोन गट करून तांच्या आचारांविशींच्या नेमांनी फरक केल्लो.
ह्या पंथांत ख्रिस्ती धर्म तशेंच इराणांतल्या ‘माजी’ ह्या संप्रदायाचो आदार घेतला अशें स्वता मनीन म्हळां. ताणें ‘अवेस्ता’ चोय आदार घेवन जरथुश्त्राक फ्रेशित मानला. नितिशिक्षणाचे आनी हेर कांय विचार ताणें बुध्दाच्या उपदेशांतल्यान घेतल्यात आसुंये, अशें कांय अभ्यासकांचें मत आसा. इराणांतले मिथ्र उपासनेक लागून मनी पंथाक बरी पोसवण मेळ्ळी अशें कांय अभ्यासकांचें मत आसा. मनी पंथाचे कांय धर्मग्रंथ काळा वांगडा शेणिल्ल्यान ह्या पंथाची म्हायती ख्रिस्ती, माजी, इस्लाम ह्या हेर धर्मांच्या वा पंथांच्या ग्रंथांवयल्यान मेळटा. हातुंतल्या चडशा ग्रंथांनी ह्या पंथाचेर टीका केल्या. देखीकः कांय ख्रिस्ती ग्रंथांनी ह्या पंथाच्या अनुयायांक काळखाचीं भुरगीं म्हूण हिणयलां एकुणिसाव्या शेंकडयाचे निमाणें मात चिनी तुर्कस्तानांत (तुर्फान) ह्या पंथाच्या ग्रंथांचीं कांय हातबरपां मेळ्ळ्यांत. तशेंच 1930 वर्सा ईजिप्तांत मनीच्या लिखाणाचे कांय अणकार मेळ्ळ्यात.
ह्या पंथाच्या धर्मगुरूचें पीठ सुरवेक बॅबिलन हांगा आशिल्लें, पूण उपरांत तें समरकंद हांगा व्हेलें. इराण, मेसोपोटेमिया, ईजिप्त, रोम, उत्तर आफ्रिका, तुर्कस्तान, चीन, भारत हांगा ह्या धर्मपंथाक बरेच अनुयायी मेळिल्ले. ऑगस्टीन हो ख्रिस्ती संत, इ. स. 373 ते इ. स. 382 ह्या
