प्रवर नांवाचो एक सोबीत, विव्दान ब्राह्मण रावतालो. एक दीस तागेर एक तपस्वी आयलो. त्या तपस्व्यान प्रवराक हिमालयाची भोंवडी करपाक सांगलें. तशेंच ताची ही भोंवडी बरेभशेन जावची म्हूण ताका एक लेप दिलो. हो लेप पांयांक लायतकच जाय ते सुवातेर सहजतायेन वचूंक मेळटालें. तपस्वी वतकच त्या लेपाच्या प्रभावान प्रवर हिमालयांत पावलो. हिमालयांत पावतकच हिमस्पर्शान ताचो लेप ना जालो. थय ताका वरुधिनी नांवाची गंधर्वकन्या मेळळी. प्रवराचें सोबीत रूप पळोवन ती ताचेर भाळ्ळी. तिणें ताका शीलभ्रश्ट करपाचे खूब यत्न केले पूण ते निर्फळ थारले. लेप पुशिल्ल्यान प्रवराक घरा परतुपाचो रस्तो मेळना जालो तेन्न ताणें अग्नि देवतेची प्रार्थना केली. अग्निदेवतेन ताका घरा पावयलो. प्रवरान वरुधिनीचें प्रेम न्हयकारिल्लें पूण वरुधिनी प्रवराचेर प्रेम करीत आशिल्ली. वरुधिनीक प्रवर मेळचे पयलीं, एका गंधर्वकुमारान तिचेकडे मोगाची विनवणी केल्ली आनी तिणें ती न्हयकारिल्ली. वरुधिनी प्रवराचेर सामकी भाळ्ळ्या हें जेन्ना ताका योगबळान समजलें तेन्ना ताणें हीच संद सादली आनी प्रवराचें रुप धारण केलें. ताका पळोवन वरुधिनीक खूब उमेद जाली आनी तीं दोगांय उमेदीन रावपाक लागलीं. तांकां स्वरोचि नांवाचो पूत जालो. ताणें तीन लग्नां केलीं आनी वनदेवीपसून ताका मनु जालो. ब्रह्मदेवान ताका सृश्टीचें शासन सांबाळपाक दिलें. काव्याचे निमाणें मनुचें दशावतारस्तोत्र आसा.
‘स्वारोचिष मनुसंभवमू’ ची ही कथा मार्कंडेय पुराणांतल्यान आनी मारनाच्या तेलुगू मार्कंडेय पुराणांतल्यान घेतल्या. मारनाच्या तेलुगू मार्कंडेय पुराणांत ही कथा 150 कडव्यांनी आसा. पेद्दन्नान तीच कथा 6 सर्गांनी आनी 600 कडव्यांनी बरयल्या. तशेंच तातूंत प्रबंधकाव्याचीं खाशेलपणां आसात.
मनुचरित्र हो तेलुगूंतलो पयलो म्हत्वाचो आनी आदर्श असो प्रबंध आसा. पेद्दन्नाच्या ह्या ग्रंथप्रकाराक तेलुगूंत ‘प्रबंध’ हें नांव आसा. ह्या प्रबंधाचें मूळ नांव ‘स्वारोचिष मनुसंभवमु’ अशें आसा. कारण तातूंत मनुचें चरित्र अशें ना, पूण स्वारोचिष मनुच्या जल्मामेरेनचोच कथाभाग आयला.
मनुचरित्राचेर तेलुगूंत कांय समीक्षापर ग्रंथ बरयल्यात ते अशे- 1)अल्लसानिवारि अल्लिक जिगिबिगि (विश्र्वनाथ सत्यनारायण), 2)पदहारव शताब्दपु प्रबंधवाड्मयमु (डॉ. पी. दुर्गय्या), 3)प्रबंध साहित्य विकासमु ( डॉ. के. व्ही. आर्. नससिंहम्), 4)मनुचरित्र हृदयविष्करणमु(जे. शेषाद्रिशर्मा), 5)मनुचरित्राचा मूलाधार- मार्कंडेय पुराण(जी. व्ही. सुब्रहमण्यम्).साधुपल्ली चंद्रशेखरशास्त्री हाणें मनुचरित्राचो कन्नडांत अणकार केला. तशेंच कुटिमद्दी शेषशर्मा हाणें ह्या ग्रंथाचो संस्कृत भाशेंत अणकार केला. - कों. वि. सं. मं.
मनुची, निकोलाव :
(जल्म : 1639 ; मरण :1717).
एक इटालियन भोंवडेकार. तो सतराव्या शेंकडयांत भारतांत आयलो. तो मुळचो व्हेनिस हांगा रावपी आसुंये. ताचे वैयक्तिक जिणेविशीं चडशी म्हायती मेळना. तो पिरायेच्या चवदाव्या वर्सा घरांतल्यान भायर सरलो आनी लॉर्ड बेलोमाँट ह्या इंग्रज सरदारावांगडा तुर्कस्तान, इराणांतल्यान 1656 वर्सा भारतांत सुरत हांगा आयलो.
उपरांत ताणें मोगल बादशाह शाहजहान हाचो व्हडलो पूत दारा शुकोव्ह हाच्या तोफखान्यांत नोकरी धरली. औरंगजेब आनी शाह आलम हांचेकडेन ताणें काम केलें. ह्या काळांत ताणें शिपायगिरी, वैजकी वेवसाय आनी राजनैतिक शिश्टाय हीं विंगड विंगड तरांचीं कामां केलीं. मोगलांच्या युध्द मोहिमांवांगडा ताणें दक्षिण हिंदुस्थान, राजस्थान, दक्षिण हैदराबाद ह्या प्रदेशांनी भोंवडी केली. अशेच एक मोहिमेंत इ. स. 1665 वर्सा पुरंदर किल्ल्याच्या वाठारांत मिर्झाराजा जयसिंहावांगडा आसतना जयसिंहाचे छावणेंत ताची शिवाजी महाराजाकडे भेट जाल्ली.
स्वताचे आंगचे हुशारकायेन, उंचेलें शिकप नासून लेगीत ताणें आपल्या मर्यादीत वैद्यकीय गिन्यानाचेर वैद्यकीय वेवसाय सुरू करून जैत मेळयलें. ह्या वेवसायान ताची देशभर भोंवडी जाली.
औरंजेबाचे दक्षिणेंतले स्वारीच्या वेळार मोगलांच्या कर्तुपांक विटून, तो चेन्नईक स्थायीक जालो. ह्याच अदमासाक म्हळ्यार 28 ऑक्टोबर 1686 दिसा ताणें एलिझाबेथ क्लार्क हे विधवेकडे लग्न केलें. तांकां एक चलो जालो पूण रोकडेंच ताका मरण आयलें. 1706 वर्सा ताचे बायलेकूय मरण आयलें. उपरांत तो पाँडिचेरींत रावपाक लागलो. 14 जानेवारी 1712 दिसा चेन्नईच्या गव्हर्नरान टॉमस क्लार्काची सगळी संपत ताका दिवन ताचो भोवमान केलो. हाचे वयल्यान तो पॉंडिचेरींतल्यान परतून चेन्नईक आयलो आसुंये.
1686 – 1706 ह्या काळांत, तो चेन्नईक आसतना, ताणें आपल्यो सगळ्यो यादी फ्रेंच आनी पुर्तुगेज भाशांनी बरोवन काडून चार वांटयांनी उजवाडावपाखातीर पॅरिसाक धाडल्यो. ह्या यादींनी ताणें शिवाजीसयत त्या काळांतल्या सगळ्या नामनेच्या राज्यकर्त्यांचीं, फूडाऱ्यांचीं प्रसंगचित्रां काडून घेतिल्लीं.
1907 वर्सा, ताचे यादींचो पयलो इंग्लीश अणकार विल्यम आयर्विन हाणें ‘स्तोरिआ दो मोगोर’ ह्या नांवान उजवाडा हाडलो. ताची दुसरी आवृत्ती 1981 वर्सा उजवाडा आयली. 1974 वर्सा ज. स. चौबळ हाणें ‘असे होते मोगल’ हो मराठी अणकार उजवाडायलो.
मनुचीक औरंगजेब, पुर्वुगेज आनी जेझुइट हांचेविशीं सामकी तिडक आशिल्ली. मोगल काळ आनी मराठयांचो इतिहास हांची म्हायती दिवपी एक गरजेचो ग्रंथ म्हूण ताच्या ह्या यादींक मोलादीक म्हत्व आसा. - कों. वि. सं. मं.
