नांवाच्या ल्हानशा धबधब्यालागीं अटंग्या रानांत मन्मथस्वामीचो राबितो आशिल्लो. ह्या थळाक ‘कपिलधार क्षेत्र’ म्हूण वळखतात. थंयच ताणें तपश्र्वर्या, योगसाधना आनी ग्रंथरचना केली.
ताणें मराठींत खूब काव्यरचना आनी ग्रंथरचना केल्या. पूण ती सगळीच उजवाडा येवंक ना. गुरूनागी, गुरूप्रसाद, शिवगीता, शिवस्त्तोत्र, अनुभवानंद, स्वयंप्रकाश, आनंदलहरी, अभंगगाथा ह्या मराठी ग्रंथांच्यो रचना ताणें केल्यात अशें सांगतात. हातूंतले परमरहस्य (17 अध्याय, 1386 ओंवयो) आनी अभंगगाथा हे दोन ग्रंथ उजवाडाक आयल्यात. ताणें रचिल्ले शिवाचे अभंग आयजूय मराठवाडयांतल्या वीरशैव लोकांमदीं प्रिय आसात. ताणें रचिल्ल्या ‘परमरहस्य’ ह्या आध्यात्मीक ग्रंथाचीं पारायणां करतात. मराठवाडयांतल्या गांवागांवांनी मन्मथ भजनी मंडळांय आसात. मन्मथ स्वामीच्या शिश्यांभितर शिवदास, लिंगेश्र्वर, बसवलिंग, रामानंद, सदशिव, महादेव, लक्ष्मण, नागलिंग दीनोध्दारबुवा, रामलिंग हांचो आस्पाव जाता.
पिरायेच्या 53व्या वर्सा (भाद्रपद शुध्द 3)ताणें थंयच जिवी समाधी घेतली. सदया थंय ताचें व्हडलें समाधी मंदीर आसा आनी भितर समाधीचेर शिवलींग आसा. दर वर्सा कार्तिकी पुनवेक पांच दीस थंय व्हडली जात्रा भरता. - कों. वि. सं. मं.
मन्वंतर :
एक कालमान. कृत, त्रेता, व्दापर आनी कली ह्या चार युगांचीं 12,000 दिव्य वर्सां मानल्यांत. तांकां चतुर्युग, महायुग वा दिव्ययुग अशें म्हण्टात. अशीं 1000 चतुर्युगां जातकच तो ब्रह्मदेवाचो एक दीस म्हळ्यार सुर्याच्या उदेंतासावन अस्तामेरेन जाता ताका कल्प म्हण्टात. त्या काळांत 14 मनु आसतात. तेखातीर सुमार 71 चतुर्युगां इतलो दरेक मनुचो काळ आसा. ताकाच मन्वंतर अशें नांव आसा. एक मनु सोंपून दुसरो मनु सुरू जायमेरेन आसता त्या काळाक संधिकाल म्हण्टात. एका कल्पांत अशे15 संधिकाल आसून, तांचें कालमान 6 दिव्य युगांइतकें आसता. 71 X 14 = 994 दिव्ययुगां हो 14 मन्वंतरांचो काळ. तातूंत हीं 6 दिव्य युगां घालीं म्हण्टकच 1000 दिव्ययुगां म्हळ्यार 1 कल्प जाता. ब्रह्मदेवाच्या 100 ब्राह्म वर्सांच्या आयुर्मानांतलीं 50 ब्राह्म वर्सां सोंपून 51 व्या वर्सांतलो पयलो ‘श्र्वेत वाराह’ नांवाचो कल्प सद्या सुरू आसा. ताचे सुरवातेक सृश्ट परतून तयार जाली, तेन्नासावन आयजमेरेन स मन्वंतरां पुराय जावन सातवें वैवस्वत नांवाचें मन्वंतर चालू आसा. कल्पाच्या आरंभासावन जाल्ल्या कालखंडाचीं 1,97,29,49,000 मानवी वर्सां जातात.
स्वायंभुव, स्वारोचिष, उत्तम, तामस, रैवत, चाक्षुष, वैवस्वत, सावर्णी, दक्षसावर्णी, ब्रह्मसावर्णी, धर्मसावर्णी, रूद्रसावर्णी, देवसावर्णी आनी इंद्रसावर्णी अशीं 14 मन्वंतरांचीं नांवां पुराणांत दिल्यांत. - कों. वि. सं. मं.
मन्सूर, मल्लिकार्जुन भीमरायप्पा :
(जल्म : 31 डिसेंबर 1910, मन्सूर, कर्नाटक).
हिंदुस्थानी संगितांतलो जयपूर घराण्याचो एक म्हान गायक, ग्वाल्हेर घराण्याचे बाळकृष्णबुवा इचलकरंजीकर हाचो मिरजेचो शिश्य पं. नीळकंठबुवा हाचेकडे मन्सूराचें सुरवातीचें शिकप जालें. जयपूर घराण्याचो उस्ताद अल्लादियाखाँ हाचे पूत मंजीखाँ आनी भूर्जीखाँ हांचेकडे लेगीत मन्सूरान खूब वर्सां रियाज केलो. मन्सूराचे शैलीचेर चडकरून मंजीखाँ हाचे प्रतिभावंत पूण बंडखोर गायकीचो प्रभाव दिसून येता.
पयलीं ताणें संगीत कन्नड नाटकांनीय कामां केल्यांत. जायत्या कठीण अशा रागांचो ताचे गायकींत आस्पाव जाता. देखीक : त्रिवेणी, बिहारी, देवसाख हे राग मन्सूर सहजतायेन गायतालो. ताणें मराठी भावगितांय गायल्यांत.
मन्सूर हाका जायते मान- भोवमान फावो जाले. 1962 वर्सा कर्नाटक राज्याचो ‘राज्य अकादमी पुरस्कार’ ताका मेळ्ळो.
1968 वर्सा ‘राज्य सेवा प्रशस्ती पुरस्कार’ , 1970 वर्सा ‘पद्यश्री’, 1976 वर्सा ‘पद्मभूषण’, 1975 वर्सा कर्नाटक विद्यापिठाची ‘डॉक्टर ऑफ लेटर्स’ ही भोवमानाची पदवी मेळ्ळी, 1972 वर्सा दिल्लीच्या संगीत नाटक अकादमी कडल्यान सगळ्यांत श्रेश्ठ गायक म्हूण इंनाम आनी 1983 वर्सा मानद सदस्यत्व हे भोवमान ताका फावो जाले.
1989 वर्सासावन मध्य प्रदेश सरकारान सुरू केल्लो, एक लाख रुपयांचो कालिदास सन्मान प्रशस्ती पुरस्कार सगळ्यांत पयलीं मन्सूर हाका मेळ्ळो. तशेंच कर्नाटक विद्यापिठान संगीत विभाग सुरू करून त्या विभागाचें भोवमानाचें मुखेलपण मन्सूराक दिलें.
मन्सूराचो पूत राजशेखर मन्सूर आनी मट्टीगट्टी हे मन्सूराचे मुखेल शिश्य आसात. ‘नन्न रसयात्रे’ (1983) हें ताचें आत्मचरित्र उजवाडा आयलां - कों. वि. सं. मं.
ममी:
मनशाचें शरीर मरणा उपरांतूय जशाक तशें उरचें म्हूण खासा रसायनीक प्रक्रिये वरवीं सांबाळून दवरिल्ल्या मेल्ल्या शरीराक ‘ममी’ अशे म्हण्टात. ‘मोमियाई’ ह्या अरबी उतरावयल्यान ‘ममी’ हें उतर घोळणुकेंत आयलें. पुर्विल्ल्या इंजिप्शियन संस्कृतीचें ममी हें एक खाशेलपण आसा.
