बौध्द धर्म आपणायलो. उपरांत श्रीलंकेची राजकन्या अनुला हिणेंय बौध्द धर्माची दिक्षा घेवपाची इच्छा उक्तायली. हाकालागून अशोकान आपली धूव संघमित्रा हिका श्रीलंकेक धडली. उपरांत अनुसा हिणें आपल्या पाचशें बायलांवांगडा बौध्द धर्म आपणा.लो. फुडें त्या जुंव्याचेर बौध्द धर्माचो नेटान प्रसार जालो. ह्या भिक्षुकांखातीर महेंद्र संघमित्रेन राजाच्या आदारान साबार मठ आनी विहार उबारले. राजान महेंद्रखातीर बेंदून दिल्लो निहार महावीर नांवान प्रसिध्द आसा. महेंद्रान जुंव्यावयल्या लोकांक बौध्द धर्माचें म्हत्व दिवपाखातीर थळावे भाशेचो आदार घेतलो. उपरांत महेंद्र नी संघमित्रेक त्याच जुंव्याचेर मरण आयलें. श्रीलंकेक वचचे पयलीं महेंद्र आपले आवयक मेळपाखातीर मध्य प्रदेशांतल्या विदेशा प्रांतात गेलो. थंय ताचेच वयन उबारिल्ल्या विहारांत रावन ताणें थंयच्या लोकांक बौध्द तत्वांचो उपदेश केलो.
-कों. वि. सं.मं.
महेंद्र पर्वतः एक पुर्विल्लो पर्वित्र पर्वत. सप्त कुलपर्वतांत ह्या पर्वताचो आस्पाव जाता. पुर्विल्ल्या भारतांतल्या भूगोल जाणकारांनी उदेंत घाटाक महेंद्र पर्वत वा महेंद्रगिरी म्हणिल्ल्याचें दिसून येता. ह्या पर्वताच्या विस्ताराविशीं खूब मतभेद आसात. ओडिसांत महान्हंयेचे देगेर हो पर्वत आसा अशें एक मत आसा, जाल्यार दक्षिणेंत सह्याद्रीच्या एका तोंकाक त्रिवांकुर जिल्ह्यांत हो दोंगरव आसा अशें मत आसा. कांय ग्रंथांतल्या वप्णनाप्रमाण ह्या परवताचो विस्तार ओरिसा राज्यांतल्या गंजान जिल्ह्यासावन दक्षिणेंत तामिळनाडू राज्य मदुराई जिल्ह्यामेरेन आसुंये अशें कांय जाणकारांचें मत आसा.
पार्जिटरच्या मतान महेंद्राचल हें नांव महानदी, गोदावरी आनी वेनगंगा ह्या न्हंयांतल्या तेमकांकूच लागू जाता. ओरिया राज्यातले महानदींचें देगण आनी गंजाम हांच्या दरम्यानच्या उदेंतीच्या घाटाच्या तेमकांक आयजूय महेंद्रमलाई वा महेंद्र ह्या नांवान वळखतात. हाचेवयल्यानूच ह्या वाठारांतल्या उदेंतीकडल्या घाटाच्या सगळ्यांत ऊंच तेमकांक महेंद्रगिरी हें नांव दिलें आसुंये.
रामायणांत ह्या पर्वताची खूब म्हायती मेळटा , ती अशी- अगस्त्य मुनीन ह्या पर्वताची दर्यांत निर्मिती केली. ह्या पर्वताचेर देव, ऋषी ,यक्ष आनी अप्सरा रावतात. रामान शिवधनुश्य मोडलें, हें यकतकच ताची परीक्षा घेवपापसत परशुराम ह्या पर्वतावयल्यानूच रामाम्हर्यांत आयिल्लो आनी उपरांत रामान परशुरामाक हारयतकच, परशुराम ह्याच पर्वताचेर येवन रावलो , अशी कथा आसा. कालिदासाच्या रघुवंशांत हो पर्वत कलिंग देशांत आशिल्ल्याचो नी कलिंग देशाचो राजा महेंद्राधिपती आशिल्ल्याचो उल्लेख मेळटा. बाणाच्या हर्षचरितांत महेंद्र पर्वत ,मलय पर्वताक तेंकिल्ल्याचो उल्लेख आसा.
महेंद्रगिरी हें उदेंत घाटांतलें ऊंच तेमाक ओरिया राज्याच्या गंजाम जिल्ह्यांत 18.58 उतर अक्षांश आनी 84.24 उदेंत रेखांशाचेर , दर्यातळासावन 1,501 मीटर उंचायेचेर आसा. हांगा इकराव्या शेकड्यांतलीं मोडिल्ले अवस्थेंतलीं चार देवळां आसात. देवळांनी संस्कृत आनी तामिळ भाशांतले शिलालेख आसात.
-कों.वि.सं.मं.
मळगावकर,गोपाळनाथः इ.स.17 व्या शेंकड्यांतलो एक मराठी संतकवी. हो गौड सारस्वत ब्राह्मण आसून रत्नागिरी जिल्ह्यांतल्या परुळे गांवांत रावतालो. बापूय मरतकच आवयवांगडा तो सावंतवाडी लागसार मळगांवांत रावपाक गेलो . उपरांत पंढरपुराक वतकच बोलधेबुवाकडे भेट जावन, ताचोच गोपाळनाथान अनुग्रह घेतलो. ताचेच आज्ञेन गोपाळनाथ परतूंन मडगावां आयलो. थंय येतकच ताणें लग्न केलें आनी पांडुरंगाचे भक्तींतूच आपली जीण सारली.
सावंतवाडीच्या खेमसावंत राजाचो गोपाळनाथाचेर खूब भावार्थ आशिल्लो. ताणें गोपाळनाथाक ,पांडुरंगाचें देवूळ बांदून दिवन ,दोन सनदीय बरोवन दिल्यो.
गोपाळनाथ कीर्तनकार तसोच ग्रंथकारूय आशिल्लो. ताणे बरयल्ल्या ग्रंथांची नांवा अशीं आसात. 1)स्कंदपुरीणांतर्गत पांडुरंग महात्म्य हो ओवीबध्द ग्रंथ आसून, तातूंत पांच अध्याय आनी सयशें सुमार ओव्यो आसात. 2)प्रकाशबोध हो वेदान्तावयलो ग्रंत आसा. 3)बालक्रीडा हो ग्रंथ ल्हान आसा. तशेंच ताणें पदां, अभंग, भूपाळ्यो बरयल्यात.
गोपाळनाथान खूबकडेन गोपाळबोध वा बोध-गोपाळ अशी मुद्रा वापरल्या .हातुंतलो बोध म्हळ्यार माणकोजी बोधले आसात. गोपाळनाथ हो अद्दैती आसा. मलगांवां गोपाळनाथाची समाधी आसा. दर वर्सा हांगा उत्सव मनयतात.
-कों.वि.सं.मं.
मळये, वसंत व्यंकटेशः (जल्म 15 फेब्रुवरी 1926, मडगांव).
सुटकेझुजारी . ताणें मॅट्रीक मेरेन शिक्षण घेतलें. तो नॅशनल कॉग्रेस गोंय संघटनेचो वांगडी आशिल्लो. खबरो पावोवप ,सुटके झुजार्यांक पोलिसांच्या कारवायांविशीं कळोवप, क्रांतीवीरांक आनी घरच्यांक अर्थीक पावल दिवप, गोंय सुटके सैन्या खातीर पयशें एकठांय करप असलीं कामां तो करतालो. 25 जून 1946 ह्या दिसा डॉ. लोहियाखातीर जी मिरवणूक काडिल्ली तातूंत ताणें वांटो घेतिल्लो. तेन्ना ताका पोलिसांनी धरलो आनी रोखडोच सोडलो. तो प्रभातफेरींनी वांटो घेता म्हूण नोव्हेंबर
