ह्या बंदराचें म्हत्व लक्षांत घेवन भारताच्या संरक्षण खात्यान हांगा नाविक दळाची उबारणी केल्या. केंद्रीय बंदर विभागाअंतर्गत मार्मागोवा पोर्ट ट्रस्टच्या व्यवस्थापनाखाला ह्या बंदराचो कारभार चलता. मुरगांव बंदराच्या वेव्हाराक लागपी आस्थापनां आनी मनीसबळ हांची सोय म्हणून ह्या शाराची बांदावळ जाली.
वास्को द गामा हें नांव मुरगांव शाराक पुर्तुगेजांनी दिलें. हें ह्या तालुक्यांतलें मुखेल शार आसून, हें जुंवारी न्हंयेच्या तोंडार वसलां. १६८४ त पुर्तुगेजानी ह्या शाराक आपली नवी राजधानी म्हूण मानिल्ली.
उपरांत रेल्वे स्टेशन, दाबोळी विमानतळालागचें शार आनी सद्या जुंवारी अॅग्रो कॅमीकल्स (साऱ्या कारखानो), सांकवाळ उद्देगीक वसाहत,नुस्तेमारी शिक्षणीक केंद्र, जहाज बांधणी (गोवा शिपयार्ड), नाविक तळ अशा साबार घटकाक लागून वास्को शाराचो विकास आनी विस्तार जायत आसा आनी म्हत्वय वाडत आसा.
दामोदर, लक्ष्मीनारायण, महालक्ष्मी (अंबाबाई), गुरूद्वार, सँट अँड्रयू चर्च हीं हांगाचीं मुखेल देवस्थानां. श्रावण म्हयन्यांत नागपंचमीक दामोदर मंदिरांतलो (सालांत) सप्ताह हो ह्या शारांतलो मुखेल उत्सव आसा.
मुरगांव पोर्ट ट्रस्टःभारतांतलें आधुनिक सुविधा आशिल्ल्या मुरगांव ह्या म्हत्वाच्या बंदराचें आस्थापन. ह्या बंदराचो वेव्हार सुमार १८८८ त सुरू जाल्ल्याची नोंद मेळटा. ह्या तेंपार फक्त मुंबयचो व्हिकटोरिया धको कार्यरत आशिल्लो. कलक्ता बंदर आनी चेन्नई बंदर हीं उपरांतचीं बंदरां. ब्रिटीश आनी पुर्तुगेज वसाहतवाद्यांमदीं लिस्बन हांगा जाल्ल्या १८७८ चे कबलातीप्रमाण, दोनय सरकारांमदीं वेपारी देवघेव करपाच्या उद्देशान मुरगांव बंदराचो विकास करपाचें थारलें. द वेस्ट ऑफ इंडिया पुर्तुगेज गॅरंटेड रेल्वे कंपनीन मुरगांव बंदर आनी ताका जोडपी रेल्वे बांदकाम हातांत घेतलें. १९०२ त सदर्न मराठी रेल्वे आनी वेस्ट इंडिया, पुर्तुगेज गॅरंटेड रेल्वे हांचेमदीं युती जावन मुरगांव बंदर हें भारतीय वेपार उद्देगाचें बंदर जालें. १८५४ उपरांत सदन मराठा रेल्वेन भारत आनी गोंय हांचेमदीं येरादारी करपाचें बंद केलें.
भारत-गोवा शीमेबंदी उपरांत सदन रेल्वेचो डिसेंबर १९५५ त संपर्क तुटलो आनी मुरगांव बंदर आनी जोडिल्लो रेल्वेचो कारभार परतून वेस्ट ऑफ इंडिया पुर्तुगेज गॅरंटेड रेल्वेकडे जानेवारी १९५६ त आयलो. १ एप्रिल १९६१ त Junta Auntonoma dos Portos e Caminhos de Ferro’ ह्या पुर्तुगेज सरकाराच्या स्वायत्त मंडळान बंदर आनी रेल्वेचें वेवस्थापन आपल्या हातांत घेतलें. १९ डिसेंबर १९६१ त गोंय स्वतंत्र जाले उपरांत हेर बंदरां भाशेन मुरगांव बंदर भारत सरकाराच्या येरादारी मंत्रालयासकयल आयलें. १ मे १९६३ त रेल्वेचो कारभार बंदरापसून वेगळे करून तो सदन रेल्वेकडेन सुपुर्द केलो. भारत सरकाराच्या १९६३ च्या कायद्याप्रमाण १ मे १९६४ त मुरगांव पोर्ट ट्रस्टाची स्थापना केली.
१९५९ त चौगुले कंपनीन उबारिल्लो वराक ६०० टनाप्रमाण यांत्रिक पद्दतीन मीन भरपाचो प्लान्ट हो आशिया खंडांतलो अशे तरेचो पयलो प्रकल्प आसा.१९६९त यांत्रिक पद्दतीन जहाजां भरपाचो प्रकल्प आशिल्लें मुरगांव हें देशांतलें पयलें बंदर आसा. तेलाचो धको १९७६ त कार्यरत जालो. वराक ८हजार टन भरपाची कुवत आशिल्लो यांत्रिक पद्दतीचो मीन भरपाचो प्लांट १९७९ त कार्यरत जालो. बहुउद्देशीय धके १९८५ त आनी १९९४ त कार्यरत जाले.
वर्सुकी १४-१५ मिलियन टन देशाचे एकंदर निर्यातीच्या ४५% लोखणाची मीन निर्यात मुरगांव बंदरांतल्यान जाता. २५,००० ते २,३४,००० DWT तांकीचीं जहांजां भरपाची क्षमता ह्या बंदराक आसा. १ एप्रिल १९९८ सावन मुरगांव डॉक लेबर बॉड मुरगांव पोर्ट ट्रस्टांत विलीन जालो आनी ताचो कारभार मार्मागोवा पोर्ट ट्रस्टाखाला आयलो . ५१,५०० टनाची क्षमता आशिल्ले गुदांव तेभायर ७३,५०० सांठो करपाची क्षमता आशिल्ल्यो उकत्यो सुवाती ह्या बंदराच्या मालकिच्यो आसात.
ट्रस्टाच्या प्रशासनाचें धोरण ट्रस्टाचें विश्र्वस्त मंडळ थरयता. तशेंच दीसपट्टो कारभार ह्या ट्रस्टाच्या संचालकाच्या मार्गदर्शनाखाल चलता. प्रशासनाच्या सोंप्यापणाखातीर सर्वसादारण प्रशासन विभाग, आयात निर्यात विभाग , अभियांत्रिकी विभाग , लेखा विभाग ,वैजकी विभाग येवजण आनी संशोधन विभाग आसात. सद्या ३७०० लोक हांगा वेगवेगळ्या खात्यांत काम करतात. ट्रस्टाचें एक हॉस्पीटल, सहकारी भांडार, करमणूक केंद्र आनी १२वी मेरेनचें शिक्षणीक संस्था आसा.
कोंकण रेल्वे आनी दक्षिण मध्य रेल्वेची सुविधा, मांडवी आनी हेर न्हंयांतली येरादारी, राशट्रीय महामार्गाचें जोडप, गोंय-महाराष्ट्र आनी कर्नाचक राज्याचो परिसर आनी बंदरांतल्या सुविधांचें जाल्लें वाढीव आधुनिकीकरण ह्या सगळ्या घटकांक लागून मुरगांव बंदराचो विकास दिसान दीस जायत आसून भारतांतलें एख आघाडीचें आदर्श बंदर म्हणून ताची नामना जायत आसा. गोंयचे अर्थीक उलाढालींत, वेव्हारांत आनी उदरगतींत ह्या बंदराचें व्हड योगदान आसा.
पूरक नोंद :मुरगांव.
