करता. राणी मूय 10-15 वर्सां जगूंक शकता.
नर मूयः ह्यो मुयो कामकरी मुयांपरस व्हड, ल्हान वा तांचे येद्योच आसतात. पूण राणी मुयेपरस ल्हान आसतात, कांय नर मुयांक पाखां आसतात जाल्यार काय नर मुयांक नासतात. तांचो उपेग फक्त मुयांकडेन संयोग घडपाक जाता. ह्यो मुयो फक्त कांय आठवडेच जगतात. राणी मुयांकडेन तांचो संयोग घडून येतकींच तांकां मरण येता.
कामकरी मुयोः ज्या मादीं मुयाचो नर मुयांकडेन संयोग घडना वा ज्यो तांतयां घालनीत त्यो कामकरी मुयो, हांचें काम रोयण नितळ दवरप, वसाहतींतलें बांदकाम करप, खावड एकठांय करप आनी मुयांच्या ल्हान पिलांक सांबाळप. कांय व्हडल्या आकाराच्यो कामकरी मुयो वसाहतींतल्या हेर मुयांची दुस्मानापसून राखण करतात. कामकरी मुयो जेन्ना खावड हाडपाखातीर भायर सरतात तेन्ना वाटेर एक तरेचें रसायनीक द्रव्य घालत वतात जाका फेरोमेन म्हण्टात . ह्या द्रव्याक लागून त्यो आपलें रोयणींत येवंक शकतात. एके रोयणींतलें फेरोमेन दुसरे रोयणींतल्या फेरोमेनापरस वेगळें आसता. ताका लागून एकेच रोयणींतल्यो मुयो आपआपले प्रकार वळखूंक शकतात.(देखीकः राणी मूय, नर मूय, कामकरी मूय).
मुयांचें अन्न हें जायत्या तराचें आसता. किडी झाडाचें बीं, कड्डण, झाजापसून मेळपी गोड पदार्थ, फुलांतलें म्होंव हाचे भायर कांय मुयो आपले रोयणींत हेर जातींच्या किटकांक सोयरेकशे रावंक दितात. हे कीटक कांयखेपे आपल्या आंगातल्यान म्होंवावरी गोड पदार्थ भायर सोडटात. हो पदार्थ खावपाखातीर मुयो तांची राखण करतात.
उपेगः १) मुयांच्या कोशांतल्यो किडी नुस्त्याखातीर अन्न म्हूळ वापरतात. २) मुयो रोयण करपाखातीर जमीन उस्तीतात जाचेवरवीं जमनीची सुपीकता सुदारता. ३) कांय मुयो वायटी वा हेर जीवांक नश्ट करतात जाल्यार कांय मुयो पिकांक लागपी भोंवऱ्याच्या किडींचो नाश करतात.
तेच वागंडा मुयो कांय उपद्रव्या करतात. घरांतले गोड पदार्थ, धान्य, शेंतांत पेरिल्लें बीं, झाडाचें नवे रोप हांचो मुयो नाश करतात.नव्या रोंपांतल्यान मुळांतल्यो मुयो रोस पिता आशिल्ल्यान तीं झाडां उपरांत मरतात. आंगार चडिल्ली मूय घांस मारून मुयांचेर आळाबंदा हाडपाक लिंडेन, डिल्ड्रीन, क्लोरडान, गॅमेक्झि ह्या सारकीं विखारी कीटकनाशकां वापरतात.
मुयांक एक तरेचो जंबूपार उजवाड (travidet light) दिसता जो आमकां दिसना. मुयांक तांबडो रंग काळ्या रंगापरी दिसता. जेन्ना मुयो जमनीवयल्यान भोंवतात तेन्ना तांचें पोट जमनीक तेंकता आनी तातूंतल्यान एकतरेचो द्रव भायर सरता. ह्या द्रवाक जो वास येता ताच्या आदारान मुयो आपल्या वसाहतींतल्या दुसऱ्या मुयांम्हऱ्यांत पावतात. जेन्ना आमी मुयांचें घर इबाडटात वा नश्ट करतात तेन्ना कामकरी मुयो एक धवें बाड घेवन दुसरेकडेन वतात. हें बाड म्हळ्यार मुयेचें तांती नासून तांतयांतली कीड आसता.
मुयो चोम्यांनी रावतात. शिंयादिसांनी त्यो चडकरून आपल्या घरांतच रावतात. मुयो स्वताच्या वजनापरस चड वजन व्हरपाक शकतात. मुयो आपले कुडीच्यो हालचालीवरवीं एकतरेचो आवाज काडटात जो दुसऱ्यो मुयो आपल्या पांयाच्या कंपनावरवीं आयकूंक शकतात. मनीसय कांय खेपे हो आवाज आयकूंक शकतात.
मूरः भूमध्य समुद्राच्या वाठारांतली एक कॉकेशियन मानवजात.वायव्य आफ्रिकेंतल्या लोकांक रोमन लोक मॉरी आनी तांच्या प्रांताक मॉरिटेनिया म्हणटात. ताचेवयलियीन फुडें हें नांव रूढ जालें. वायव्य आफ्रिकेंतल्या अरबी भाशीक मुसलमानांक आनी स्पॅनिश यहुदी वा उतर आफ्रिकेंतल्या तुर्की लोकांक चड करून मूर म्हण्टात . श्रीलंकेतल्या इस्लाम धर्मीय लोकांक आनी फिलिपीन्सांतल्या मुसलमानांकूय मूर म्हण्टात. सघाचे मूर हे बर्बर आनी अरब लोकांचे वंशज आसून आठव्या शतमानांत तांणी इस्लामाचो स्वीकार केलो. कालांतरान ते आफ्रिकेच्या नैर्ऋत्य भागांत आनी वायव्येकडेन स्पेनांत पातळ्ळे. तारिक इब्नझियाद हाच्या फुडारपणाखाला ताणें जिब्राल्टराचेर घुरी घालून व्हिसिगॉथांचो राजा रॉदरिगोचे सतेक धपको दिलो. फुडें तो फ्रांसांतूय घुसलो, पूण शार्ल मार्तेल हाणें तूर्झच्या झुजांत (७२५) ताचो पराभव केलो. अब्दुर रहमान हाणें कॉर्दाव्हा हांगा उमय्यांची सता स्थापना केली (७५६). तिसऱ्या अब्दूर रहमानच्या वेळार कॉर्दाव्हाची खिलाफत उजवाडाक आयली. कॉर्देव्हान कलेच्य मळार उदरगत केली.उमय्यांच्य विस्ताराक ख्रिस्ती-इस्लामी संघर्शान उग्र रूप धारण केलें. ह्य संघर्शमय वातावरणांतूय तोलेधो, कॉर्देव्हा, सव्हिल हीं शारां प्रसिध्द जालीं. उमय्या खिलाफतूय ही ख्रिस्ती धर्माचो प्रभाव आनी कर्तबगार खलीफांचो उणाव हाका लागून १०३१त सोंपली. फुडें मूर लोकांची संस्कृताय ल्हव ल्हव नश्ट जाली. लीआँ आनी कॅस्टीलचो राजा सवो आफांसो हाणें मूरांचो पराभव केलो(१०८५).
तेउपरांत नाव्हास धे टोलोसाच्या झुजांत ख्रिस्ती सेनेन मूरांची सत्ता ल्हव ल्हव सोंपयली. कॅस्टीलच्या तिसऱ्या फर्डिनांटान कॉर्देवा घेतकच लेगीत (१२३६) मलाग्रा-ग्रॅनाडा प्रांतांत मूरांची सता कांय वर्सां तग धरून आशिल्ली. पूण कितल्याशाच मूरांनी किरिस्तांव धर्म आपणायलो. फुडें किरिस्तांव मूरांक मॉरिस्को आनी इस्लाम धर्मियांक मुदेजार्स अशीं नांवां पडलीं. हांची वसणूक चड करून अल्जिरिया आनी मोरोक्को ह्या वाठारांनी आसा. निमाणें स्पेनांत धर्मन्यायपीठ स्थापन
