पांय आसून जाय तेन्ना तो भायर काडपाक मेळटा. तशेंच त्या शिंपल्यांत तीन थर आसतात. भायलो थर जैव पदार्थाचो आसून ताका काँकिओलिन अशें म्हण्टात. हाचे भितर समापाश्र्र्वीय थर आनी निमाणो मुक्तद्रव्याचो थर आसता. जाचेपसून मोती तयार जाता त्या मुक्ताद्रव्याच्या मुखेल घटकाक ऑरॅगोनायट म्हण्टात . कवचाचे थर स्त्रवभाणी कोशिका प्रावारस्तरांत आसतात . ह्या कोशिकांचो एक अधिथर आसता. जेन्ना एकाद्रो कण भायल्यान प्रावारांत रिगत तेन्ना तो ह्या अधिथारक दसता आनी ताचेर ह्या कोशिकांचें वेश्टण जावन मुक्ताद्रव्याचे थर तयार जावंक लागतात. जर हो कण प्रावारथरांत सामको भितर रिगलो जाल्यार पयलीं ताचेभोंवतणीं एक पोती तयार जाता आनी उपरांत ते पोतयेंत आडखळून उरिल्ल्या कणांभोवतणीं मुक्ताद्र मुक्ताद्रव्याचे थर बसूंक लागतात. मोतयाची वाड जाता आसतना हे पोतयेचेर हेर इंद्रियांचो वा आनीक कसलोय दाब पडत जाल्यार,भितर तयार जावपी मोती वाटकुळो जाता. कारण कणाभोंवतणी जावपी मुक्ताद्रव्याचे थर समकुंद्री आसतात.वांकड्या-तिकड्या आकाराच्या मोतयांक बरोक म्हण्टात . कांय खेपे भितर घुशिल्लो कण प्रावारस्थराचे पोतयेंत उरनासतना शिंपल्याच्या भितरल्या थराक दसता,तेन्ना तयार जावपी मोती अर्दवाटकुळो जाता.
मोती तयार करपी कालवां खाऱ्या तशेंच गोड्या उदकांतूय मेळटात. मोती उत्पादनाचे नदरेन खाऱ्या उदकांत मेळपी आनी सैमीक मोती उत्पादन करपी कालवां मेलिऑग्रिना (पिंक्टाडा) हे प्रजातीचीं आसात.यलीं ह्या कालवांक मार्गारिटीफेरा ह्या नांवानूय वळखताले. मेलऑग्रिना प्रजातीचीं कालवां सगळ्यांत मोलादीक आनी सोबीत मोती उत्पादन करतात. इराणाच्या आखातांत मेळपी मे.व्हल्गॅरीस हे जातीच्या मोहर ह्या प्रकारच्या कालवान उत्पादन केल्ले मोती बरे प्रतीचे मानतात. मोती काडपी पाणबुडे जोडयेन काम करतात.
ओमानच्या दीवपक्लपापसून कॉटारचे दर्यादेगेमेरेन १६ मीटर ते ४० मीटर खोलायेचेर खूब मोतयांचीं कालवां मेळटात. मे ते सप्टेंबर ह्या काळांत हीं कालवां धरतात. बऱ्याच काळासावन,इराणाच्या आखातावयल्या लिंगे ह्या शाराची मोतयाच्या वेपाराखातीर नामना आशा. श्रीलंकेलागसार ,बंगालच्या उपसागरांत ,मानातच्या आखातांत मे. व्हल्गॅरीस हीं मोतयांचीं कालवां व्हड प्रमाणांत मेळटात. हीं मोतयां मद्रासच्या बाजारांत येतात. उदेंत आफ्रिकेच्या झांजिबार जुंव्यासावन मोझँबीक मेरेनच्या दर्यांतलीं मोतयांच्या कालवांतलीं मोतयां मद्रासच्या बाजारांत विक्रेक येतात. पयलीं तांबड्या दर्यांतूय हीं मोतयांचीं कालवां धरपाचो वेवसाय चलतालो. पूण हालीं तो बंद जाला. आग्नेय आशियांतल्या सेलेबीझ जुंव्यालागसार मेळपी मोतयांची तांच्या रंगाखातीर नामना आसा.
ऑस्ट्रेलियालागसार मे. मार्गरिटीफेरा आनी में. मॅक्झीमा ह्या जातींचीं मोतयांचीं कालवां मेळटात. हीं मोतयां सुंदर,रूपेरी धव्या कोराचीं आसतात .दक्षिण पॅसिफिक महासागरांतल्या कांय जुंव्याचेर मेळपी मोतयां पौर्वात्य वाठारांत मेळपी मोतयांपरस आकारान व्हड आसतात. पूण तितके बरे प्रतीचीं नासतात.कॅलिफोर्नियाचें आखात, मेक्सिकोचें आखात आनी मेक्सिकोची पॅसिखीक महासागराची दर्यादेग हांगा मेळपी मोतयां गाड रंगाचीं आनी धातूभशेन चकाकी आशिल्लीं आसतात. .हातुंतलीं कांय मोतयां धव्या कोराचीं आनी बरे गुणधर्म आशिल्लीं आसतात.
मॉलस्का संघांत मेलिऑग्रिना प्रजातीखेरीज हेर कांय खाऱ्या आनी गोड्या उदकांत रावपी आनी मोती वा तसलेच पदार्थ तयार करपी प्राणी आसात. खाऱ्या उदकांतल्या गॅस्ट्रोपोडा वर्गांतलो हॅलिओटिस आनी बायव्हल्विया वर्गांतलो मिटीलस आनी प्लॅकुना तशेंच गोड्या उदकांतल्या युनिओ आनी ऑजोडोंटा हांचेपसून मोती मेळटात. भारतांत आजुनमेरेन खंयच गोड्या उदकांत मोती मेळूंक ना.
अमेरिकेतले मिसिसिपी न्हंयेत बरे प्रतीचीं मोतयां मेळ्ळ्यांत . १८५७ वर्सा ,अमेरिकेचे गुलाबी रंगाचो नामनेचो मोती क्विन पर्ल हो न्यू जर्सी राज्यांत वॉचब्रुक हांगा मेळ्ळो. ह्या मोतयाचें वजन २३.२५ कॅरट इतलें आसा. पुर्विल्ल्या काळांत ग्रेट ब्रिटनांत गोड्या उदकांतल्या मोतयांचो वेपार व्हड प्रमाणाचेर चलतालो.युरोपांत बो गोड्या उदकांतल्या मोतयांचो वेपार आयजलेगीत चलता.चीनांत हो वेवसाय ख्रिस्तापयलीं २००० वर्सांसावन चालू आसा, अशएं समजता.जपानांतल्या आकोया कालवांत तयार जावपी मोती आकारान २ते ३ मिमी. व्यासापसून १०मिमी. व्यासामेरेन आसूंक शकतात.२ ते ५ मिमी. व्यीसीचे मोती खूब मेळटात. ऑस्ट्रेलियांतल्या धव्या बटरफ्लाय कालवांत तयार जावपी मोतयाक साउथ सी पर्ल म्हण्टात . ह्या मोतयांचो व्यास १०मिमी. सावन १७मिमी. मेरेन आसूंक शकता पूण आकोया मोतयांचे तुळेन हे खूब मोलादीक आनी कमी प्रमाणांत आसात. जपानच्या लेक बीवा ह्या गोड्या उदकाच्या तळ्यांत पाँड बटरफ्लाय कालवांनीय मोतयांची निर्मिती जाता. हीं मोतयां तांदळांभशेन लांबट आकाराचीं आसून तांकां राइस पर्ल ह्या नांवान वळखतात. काळीं मोतयां ब्लॅक बटरफ्लाय कालवांनी मेळटात .हींय मोतयां खूब दुर्मिळ आनी मोलादीक आसतात.
मोतयांचीं कालवां सादारपणान दर्यादेगेसावन १९किमी. अंतराचेर आनी सुमार १८ ते २२ मीटर खोलायेचेर मेळटात . भारताचे उदेंत दर्यादेगेच्या मोतयांच्या कालवांचो वाठार कन्याकुमारी ते किलाकराईमेरेन पातळ्ळा.तातूंतल्या तातूंत तूतिकोरिनलागसार मोतयांचीं कालवां चड प्रमाणांत मेळटात. हातुंतले सिंधा मोती हे जातीचीं मोतयां बरीं आसतात. अस्तंत दर्यादेगेर ,सौराष्ट्रांत जामनगर लागसारूय मोतयांचीं कालवां मेळटात.
