लागून ताका नरक मेळटा. ह्या स्वर्ग-नरकाचें फळ भोगून लेगीत ताची सुटका जायना. तो बंधांतल्यान मुक्त जायना. तर ताका केल्ल्या कर्माप्रमाण परतो हे भूंयेचेर जल्म घेवंचो पडटा आनी हें चक्र सारकें चालूच आसता. ह्या संवसारचक्राक वाजेल्ले जीव तातूंतल्यान कायमची सुटका करून घेवपाचें चिंततात. ते मागीर जिज्ञासू जातात. हातूंतल्यान सुटपाचो विचार करतात आनी हांगासून मोक्षाचो विचार सुरू जाता. – डॉ. अनंत राम भट
मौन एकादस : एक जैन व्रत. मार्गशीर्ष शुध्दं एकादशीक हें व्रत करतात. हे तिथीक जर हें व्रत करपाक जालें जाल्यार, तें खंयचेय एकादशीक करतात. एकादशीक पुराय दीस मोनेंपण पाळप आनी कडक उपास करप हो ह्या व्रताचो मुखेल विधी आसा. दुवादशीक ह्या व्रताचें उद्द्यापन करतात.
त्या वेळार पुस्तक, शाई, कागद ह्यो ज्ञानाविशींच्यो इकरा वस्तू वेंचून, त्यो दर एके इकरा हे संख्येंत मुखार दवरून तांची पुजा करतात. – कों. वि. सं. मं.
मौनीमहाराज : (इ. स. चो 17 वो शेमकडो). एक सत्पुरूश. हो अखंड मोनेंपण धरून रावतालो ताका लागून ताका हें नांव मेळ्ळें. मौनीबुवा ह्या नांवानूय ताका वळखतात. ताच्या चरित्राची निश्र्वित म्हायती मेळना.
कोल्हापूर जिल्ह्यांतल्या पाटगांव हांगा मौनीमहाराजाची समाधी आसा. महाराज पाटगांवाक कसो आयलो हेविशीं म्हयती मेळटा ती अशी- निपाणी- आजरा मार्गाचेर उत्तूर नांवाचें एक वेपारी केंद्र आसा. थंयसावन तो बैलाच्या तांड्यावांगडा पाटगांवांत आयलो आनी थंयच्या सैमाक पळोवन थंयच रावलो.
संत रामदास आनी छत्रपती शिवाजी महाराज हांचेवांगडा मौनीमहाराजाचो संबंद आशिल्लो असो गिरिधरान समर्थप्रतापांत उल्लेख केला. कर्नाटकाचे स्वरीचेर वचचे पयलीं शिवाजी महाराज पाटगांवाक मौनीबुवाक मेळपाक गेल्लो आनी मौनीबुवान महाराजाक प्रसादलेगीत दिल्लो. शिवरायान एकदां गडाचेर सगळ्या संतांक आपयले तेन्ना तातूंत मौनीमहाराज आशिल्लो अशें सांगतात. मामा परमानंदान मौनीमहाराजाचे समाधीचो जिर्णोध्दार केलो.
मद्य म्हयन्यांत थंय ताची पुण्यतीथ व्हड दबाज्यान मनयतात. मालवणाच्या सिंघुदुर्गांतल्या मंदिराच्या गाभाऱ्याभायर मौनीमहाराजाची मूर्त आसा. – कों. वि. सं. मं
मौरांव, बारांव तोमाश : एक पुर्तुगेज विव्दान. ताचें पुराय नांव बरांव, द कुबाँरज्युअ तोमाश मौरांव गार्सेज ई पाल्या. हो जल्मान जरी पुर्तुगेज आसलो तरी ताचें कार्यस्थळ गोंय आसलें. एका पुर्तुगेज गरांण्यांत गोंयांत ताचो जल्म जालो. तो सरकारी शिक्षण खात्यांत इन्स्पेक्टरच्या हुद्द्यार आशिल्लो. कुंभारजुंव्याचो बॅरन अशी सरदारी पदवी पुर्तुगेज सरकारान ताच्या घराण्यांक दिल्ली. विद्द्येची आनी गिन्यांनाची ताका आस आशिल्ली. भारतीय संस्कृत, हिंदू धर्म, मराठी भास हांचो ताणें अभ्यास केल्लो. ताका कोंकणीय येताली. ताणें पुर्तुगेज मराठी भास शब्दकोश तयार केल्लो. हो शब्दकोश हातीबरपाच्या रुपांत लिस्बनच्या सायन्स अकादेमींत अजुनय आसा. हिंदूंवरी किरिस्तांवातय मराठीचो प्रसार जावंचो अशें ताचो मत आशिल्लें. मराठी शिक्षण पुर्तुगेजी वरी सरकाराचेवतीन फुकट दिवंचे म्हणून ताणें यत्न केल्लें.
1871 वर्सा ताणें मुंबय वचून मराठी मुद्रणाखातीर एक छापखानो गोंयांत हाडलो. ताणें ताची रायबंदर हांगा आपूण रावता थंय स्थापना केली. ह्या छापखन्यांतल्यान ताणेम रोकडेंच देशसुधारणेच्छु हें मासिक आत्मराम पुरुषोत्तम सुखटनकार हाच्या संपादनाखाल सुरू केलें. यशवंत फोंडबा नाईक दणायत आनी रामचंद्र गोविंद वागळे हांणी बरयल्लो गोमंतकाचा प्राचीन व अर्वाचीन इतिहास ताणें उजवाडा हाडला.
बारांवान शिक्षण प्रसाराचे नदरेनय जायतो वापर केल्लो. तशेंच विद्द्यार्थ्यांक शारीरिक ख्यास्त दिवपाची पद्दत ताणें बंद केल्ली. – कों. वि. सं. मं.
मौर्य राजवंश : इ. स. प. चवथ्या शेंकड्याच्या शेवटाक (सनपयलीं 323 – 185) मगद देशाचेर राज्य करपी एक व्हड वंश चंद्रगुप्त हो ह्या वंसाचो मुळावो पुरूस आशिल्लो. पोरन्या ग्रंथांनी हाचेविसीं चडशी म्हायती मेळना. कौटिल्या नांवाच्या ब्रह्मणान नंद राजाचो नाश करून चंद्रगुप्त नांवाच्या युवकाक मगधाचे गादयेर बसलो, इतलेंच कळटा. उपरांतच्या संस्कृत साहित्यांत चंद्रगुप्त हो नंद राजाचो दासीपुत्र आशिल्ल्याचें सांगलां. ती दासी मुरा घराण्यांतली आसली म्हूण चंद्रगुप्ताच्या वंशाक मौर्य हें नांव मेळ्ळेम, अशेंय सांगलां. पूण बौद्ध साहित्यांत चंद्रगुप्ताचो जल्म क्षत्रिय कुळांत जाल्लो अशें सांगलां.
मौर्य वंशांतल्या राज्यांनी इ. स. प. 322 ते 185 ह्या काळांत भारतखंडाच्या चडशा भागाचेर राज्य केलें आनी पयलीचखेप एकछत्री अंल प्रस्थापित केलें आनी ह्या काळाक मौययकाल अशें म्हणटात. पयलीं भारतांत महाजनपदां आनी ल्हान ल्हान राज्यां आशिल्लीं. पूण मौर्यांच्या काळांत हांच्या जाग्यर एक व्हड साम्राज्य तयार जालें. नंदा घराण्याचें राज्य फकत उत्तरेक आशिल्लें. ताचो विस्तार करून तें भारतभर पातळपाचें काम मौर्य राजांनी केलें.
