Niedzielańcami i Budami), wieś, pow. bialski w Galicyi, ma 2882 m. rozl., wtem 1743 m. roli ornej, 226 dm., 1493 mk., par. w Oświęcimiu, szkoła ludowa jednoklasowa. Leży B. nad rz. Białą, przy samej kolei północnej cesarza Ferdynanda, w glebie żytniej; ma gorzelnię. Obszar dworski należy do majoratu arcyksięcia Albrechta. 2.) B., wś, pow. mielecki, o 11 kil. od Mielca, w par. rz. kat. Chorzelów.
Brześnica, domin., pow. śremski, 3468 m. rozl.; 2 miejsc.: 1) B., 2) osada Ziomek; 14 dm., 206 mk., 12 ew., 194 kat., 30 analf. St. poczt. Dolsko o 7 kil., st. kol. żel. Jarocin o 30 kil. Własność Fr. Żółtowskiego. M. St.
Brzesino, ob. Brzeźno.
Brzesk, ob. Brzesko.
Brzeska wola, wś i folw., pow. radomski, gm. i par. Stromiec, o 28 w. od Radomia, o 5 wiorst od rz. Pilicy. Liczy 13 dm., 161 mk., 809 m. dworsk. i 76 włośc. ziemi.
Brzeski, wś i folw., nad rzeczką Grabią, pow. łaski, gm. Wola Wężykowa, par. Marzenin. Leży na lewo ode drogi z Widawy do Marzenina. W 1827 r. było tu 15 dm., 123 mk.; obecnie 23 dm., 205 mk., rozległości 773 morg. Poczta w Widawie. W ogrodzie drewniana modrzewiowa kaplica N. M. P. Przez długie lata B. były własnością rodziny Sulimierskich. Br. Ch.
Brzeski-Kołaki, wś, nad rz. Orzyc, pow. przasnyski, gm. Krzynowłoga Wielka, parafia Chorzele. W 1827 r. było tu 19 dm., 132 mk. Obecnie liczy 24 dm., 159 mk, 271 m. obszaru. Mieszka tu drobna szlachta. Br. Chu.
Brzeski, -a,-e, ob. Brzeg, Brześć, Brzesko i t. d.
Brzesko, 1.) B. nowe, dawniej miasteczko dziś osada, pow. miechowski, gm. Gruszów, par. t. n., przy trakcie zwyczajnym nadwiślańskim zwanym, do Nowego miasta Korczyna prowadzącym, położone; o pól wiorsty od. Wisły, od której oddzielone obszernem pastwiskiem, nazywanem Błonie; od Miechowa 37 w. Osada ta nosi nazwę Brzesko słomiane, i dawniej nawet w dokumentach urzędowych pod tem nazwiskiem wymieniana. Nazwa ta, jak wnosić można, nadaną została od dachów slomą krytych, tembardziej że dotąd utrzymał się zwyczaj, iż mieszkańcy, budując domy kryte gontem lub innym materyałem, chociaż jeden snopek słomy na dachu umieszczają. Autorowie „Starożytnej Polski“ (Tom II, 166) utrzymują, jakoby Iwo Odrowąż, biskup krakowski, ufundował tu około r. 1223 kanoników regularnych św. Norberta (ordo Praemonstratensium), i że dopiero około r. 1507 opactwo to przeniesione zostało do Hebdowa, wsi przyległej Brzeska, opierając domysł takowy na tem, iż w ponawianych przywilejach w XVI wieku wzmiankowane jest Brzesko nowe, jako należące do opactwa hebdowskiego. Domysł ten jednak jest mylnym, gdyż Antoni Kraszewski, opat. witowski, w historyi tego zgromadzenia w r. 1752 drukiem ogłoszonej, udowodnił z dokumentów, że Iwo był dobrodziejem klasztoru, lecz nie fundatorem. Podówczas znajdowała się w archiwum miejscowem bulla papieża Eugeniusza IV z r. 1442, która porządek fundacyjny zaczynała od Bolesława Kędzierzawego. Według takowej, niejacy Strzeżysław i Wrocisław wystawili rzeczony kościół i klasztor i pierwsze wsie oraz folwarki mu nadali; zakonników zaś sprowadzili z Pragi ze strachowskiego klasztoru. Nie ulega przeto wątpliwości, jak powiada F. M. Sobieszczański, wyjaśniający tę okoliczność (Tyg. Illustr. t. I, 179), że początek założenia kościoła i klasztoru sięga czasów Bolesława Kędzierzawego (1127 do 1173 r.). Długosz (Kronika T. II, 218), utrzymuje, że klasztor założony był w wiosce Brzesku, dzisiejszem B. starem. Przywilej lokacyjny m. B. z r. 1279, którego kopia, niedokładnie przecie zrobiona, znajduje się w aktach kościoła brzeskiego, założyciela miasta nazywa opatem brzeskim. Cokolwiekbądż, to tylko jest pewnem, że Brzesko nowe, należące przedtem do biskupów krakowskich, w r. 1223 nadał klasztorowi norbertanów w Hebdowie Floryan, opat brzeski, i że przywilejem wydanym r. 1279 dozwolił Gotfrydowi synowi Arnolda de Glesin założyć miasto B. na prawie magdeburskiem; dalej przyrzeka wystawić kościół, wydziela jeden łan ziemi dla Gotfryda, którego wójtem postanowił, z uwolnieniem od wszelkich podatków, a ze wszystkich łanów, które tylko w obrębie tegoż B. i w Opli (nazwa miejscowości dotąd istniejąca) wymierzone zostały, dla klasztoru pięć łanów zostawia; reszta zaś ma być mieszczanom oddana, za opłatą czynszu. Nadaje miastu jeziora Liwców, Kochłów i Piskorów, inne zaś jeziora pozostawia klasztorowi. Rybołówstwa w Wiśle dozwala wójtowi bez ograniczenia, mieszczanom zaś pozwala łowić tylko wędami i sakami. Dochód z mostu na Wiśle zachowuje dla klasztoru, uwalniając wójta i mieszczan od opłaty mostowego. Historya miasteczka tego nie zawiera wypadków ogólniejszego znaczenia, i ściśle się łączy z losami klasztoru, którego własność stanowiło. Za czasów Długosza (Liber Beneficiorum, Cracoviae 1864 r. t. III, 76) miasteczko to posiadało 40 łanów miejskich, z których opłacany klasztorowi czynsz wynosił po 9 skojców od każdego; nadto dawali po 30 jaj, 2 kapłony i 2 sery, robocizny żadnej nie odrabiali i osepu nie dawali, dziesięcina szła do klasztoru z łanu po 4 miarki pszenicy, tyleż owsa i żyta. Do kościoła w B. należało trzy ćwierci łana, z których także na równi z mie-
