II. Existas multa e tre ofta questioni ube on ne pozas kad, t. e. ti qui komencas per qua, qui, quo, quala, quale, kande, ube, de ube, ad ube, quanta, quante, pro quo, por quo, e c., ed en omna ta questioni ne existas difero inter questiono e respondo (nur la lastai havas respondal formo : pro ke, por ke).
En ta kazi, nur la tono, se on interparolas, od, se on lektas, la jenanta sercho di la finala questional signo, posible tre distanta, indikas kad on questionas.
Omno to plene pruvas, ke la admiso di la questional partiklo esas vera esperantajo, simpla tradukuro di chu.
Por indikar la questiono, me propozas uzar nula partiklo, nam en la parolado tute suficas la karakteriziva tono ; ton pruvas la naturala lingui e la supredicita kazi di Ido ; ed en la skribado, pozante en la komenco di la questiono inversita questional signo (¿) quale facas la Hispana, e ta sistemo esas la max klara, la max logikal e ne genitas intermixo, quale la nuna sistemo, ube nek omna questiono portas kad, nek omna kad indikas vera questiono kun sa karakteriziva tono.
Ta konsideri pri la questional signo duktas me ad la signo di klamo (!). Same kam ni uzas du parentezo-signi, qui indikas ube komencas ed ube finas la digreso ed ube la lektanto devas chanjar la tono ; same ni mustas uzar du questional od klamal signi e nur tale on povos chanjar sen ula dubo, sen ula mislektado, la tono e mem la gesto.
To esas logikal demando, nam se on lektas longa frazo digresala, questionala o klamala sen la necesa tono, la senco povas certe esar tre diversa.
On provez la propozata sistemo e balde on agnoskos olsa avantaji.
Rimarko. — Esus certe tre komoda havar signo ye komenco di questional o klamal frazo (precipue questionala), por la lekto ye unesma vido di nekonocata texto : nam to evitigus miskompreni, e permisus donar quik la justa tono. — Pri la supreso di kad en rekta questioni, dum ke on rezervus ol a la nerekta questioni, ni devas rimarkigar ico. Segun principo di nia linguo, on uzas en subordinata frazi la sama formi, quin on uzus en la « rekta parolado » (ta regulo valoras a parte pri la tempi e modi di l’ verbi, sed ol esas generala). Or, se on konservas (e to esas ya necesa) kad por la subordinata questioni, on devas konservar ol anke por le rekta. « Kad So X esas heme ? — Me questionis, kad So X esas heme ». En la parolado, on ne povas fidar a la specala tono, nam ta tono povas esar diversa en diversa landi o lingui, e cetere ol esas tro delikata nuanco por ne esar ofte misinterpretata. Mem inter samlinguani, ol ne suficas evitigar miskompreni : en F. exemple, la frazo : Vous irez à (tel endroit) povas komprenesar,
