Rothgeter/Kapittel 7

Jan Baas

Geit man den Fotstig dal vun Lampe ut achter de Gastwurth,
Links vun de Hüser int Feld, so drippt man en Koppel int Gröne,
Vær en Port, un to Enn int Gröne geit dar en Windmæhl.
Schibenwall heet se den Platz, un de Mæhl de Schibewallswindmæhl.
Schaten ward dar ni mehr, de Mæhl is bu't in en Grashof
Baben en Hus un en Schün, mit Spikers vær Öl un vær Rappsaat,
De sik dar lank hin streckt, op hollandsch Art mit en Panndack,
Allens in Fręden un Ruh, as weer der keen To- un keen Afgang.
Blot de Roden de swunkt, as swunken se rum in dat Gröne,
Un wenn de Wind na den Ort, so hört man de Släg' un de Stampers.
Merrn bi düstere Nacht, inn Harst, wenn de Storm inne Böm sus't,
Hört man se bi sik int Bett, as klopp un hamer dat ünner,
Bald in Il un mit Macht, un bald as weih dat de Wind weg,
Dat man lurt op den Ton, as lur man, wa Een dat Hart klopp.
Eensam schallt dat der hęr, un eensam schint dar en Licht rut,
Jümmer verdeckt vun de Roden, un jümmer as kunn dat ni utgahn. –

Dar geit en Sag' vun den Ort, en Schäper hett se mal utseggt:
Wenn dat ins keem inne Tid, dat en isen Weg hier hentlankföhr,
Denn war Krieg æwert Land un de ganze Schibenwall blödig.

Nachtens kunn man dat löben, doch Dags – wa fründli dat toliggt:
Un de dar hus't inne Nacht sünd brave un fründlige Seelen –
Holländer meistens. De Mæhl is en hollandsch achtkante Buart,
Dat is en Mæhl mit en Kapp, en Wikemoole mit Zwickstell.
Warkmeister is Jan Baas, vun Harlem, – dat tügt em de Tulken,
De he in Mistbetten treckt, un stumm betracht un bewunnert.
Winters wahrt he se op, un Værjahrs plant he se ruter –
Snacken is nich sin Sak. – Sin Herr de hett em mal mitbrocht,
De der en Handel mit Rapps un Lin na Holland hendal harr,
Un dat nu sülsten versöch, Öl slog, verschęp un verhandel.
Baas de bu' em de Mæhl oder seeg doch, wa se em bu't war
Echt na hollandsche Mod', un Baas de föhr em dat Wark nu,
Lęv oppen Schibenwall still un smök ut en Harlemer Kalkpip
Hollandschen G »te koop tot Amsterdam bi Nienaber,«
Eet geern Eidamer Kees un drunk mal 'n Scheidamer Draapje,
Na – un dar weer de Punkt – denn keem he mitünner int Snacken.
Holland – dat weer de Welt! dar rak de Eer annen Himmel,
Reck de Himmel na Eer, de See bet achter de Hüser,
Hüser de legen as Schęp, un Schęp de gingn um den Erdball,
Un wat en Herrlichkeit weer, dat brochten se mit to verkopen,
Dat weer in Holland to hebbn tot Amsterdam un in Harlem.
Lusthüs' kunn man dar sehn as en blank lackeertige Theedos',
All mit chineeschen Behör, mit Dinger un Pütten un Muscheln,
Garns, mit Vageln un Böm babn æwertrocken mit Wirdrath,
Gras, bescharn mit en Scheer un Büsch, beputzt as Schabülken,
Stigen dartwischen mit Steen, lik grot, utsicht as de Arfen,
Darbi en Properite! vun den Fotborrn kunn man dar ęten!

Dat vertell he denn geern, un vertell wul mit en Art Wehmoth,
Wa he dat Klockenspill hör tot Amsterdam, un dat Beiern,
Wenn he ann Haben spazeer un seeg as int Holt op de Masten.
Malins, een vun de Schęp, opputzt mit Flaggen un Wimpeln,
Ging ok westen hinut, un de Vader mit na't Ostinje.
Wa de Flaggen ni weihn! un wa de Sęgeln ni blinkern!
Klockenspill klung em dermank – doch den Vader seeg he nich wedder.
Wenn he dat langsam vertell, sin Dütsch mit en hollandsche Utsprak,
Seet sin urole Moder un weeg den Kopp as in Twifel:
Ob dat so weer inne Welt, un ob de Gedanken ni drogen?
Ob he nich wedderkam kunn, un se seet hier blot um to töben?
Un, as warn se dar sęker, so söchen ęr bistrigen Ogen,
Blöd un bleek as se weern, un föhln dat wul mehr as se seegen
Ünner de sülwrigen Haar un de Klappen vun Gold anne Mützen:
Bet se dat funn, anne Wand, en Bild, in Rahm, un in Öl malt.
Daran haken se fast, wenn Kopp un Gedanken ęr bęwern,
Keken un weken nich af, wa lang ęr Sæhn ok vertelln dę.
Düster seeg dar en Og, wenn man neger ging un betrach dat,
Ünner en Hot mit en Fedder mit spanschen Bart un en Zwickel,
Un wenn man't länger betrach, so weer't as war dat lebennig,
Keem herut ute Wand, en Mann, so schön he man wussen,
Stolt as man em man süht, in spanschen Mantel un Kragen.
Un wenn de Olsche dat seeg, so sä se: so is he, so weer he,
So hett Jan Steen mi em malt, as he wegging na de Ostinje!
Vele Gedanken de gungn denn wul mit, un annere Biller
Keem in ęr lębndig to höch, dat se seet as sülben en Bildnis.

Öfter keem denn ok Baas æwer Enn, beseeg un bewisch dat,
Schop un hung dat torecht lik hoch mit sin annern Schülratsen,
Meistens verrökert un old, doch lustig Tüs mit dartwischen,
Lüd bi Drinken un Danz – de nöm he all na de Malers,
So as Jan Steen un Jan Been – un sä denn wul mal in Gedanken:
Ja. as ob he der lęv! De Ogen de kann ik noch denken!
Un wenn ik recht deran denk, – doch jüs as weert min Jehannes,
Blot de Backen to small, un sin Haar un Bart sünd wul heller. –
Wa sik dat geit inne Welt! Min Vader is gan un is bleben,
Föhr Gott den Sæhn mi torügg! – So bę he vær sik an den Sünndag.

Awer wa anners! Wat kumt dar langs den Stig dær dat Gröne?
Ok en Baas? un so wild? – En Mäden as gung se op Feddern!
Hellbrun Haar ummen Kopp – un so ute Kark mit en Lachen!
Spitz de süht ęr vun Feern, un bellt un springt ęrentgegen,
Darmit jachdert se hęr un kumt verpust inne Husdær.
Lęb'ndig ward dat nu binn, wo't eben noch karkenstill hęrging,
As gingn Gedanken dar rum un de Minschen lepen hasöcken.
Baas besüht as en Tulk ęr frischen Ogen un Backen,
Un Grotmoder de seggt, de se küßt un fichelt inn Læhnstohl:
Och, de Jugend is moj! un strakt er æwer de Lucken.

Dat weern Anna ęrFrünn! as Unlik öfter sik antreckt,
Hier ęr Hart as to Hus un vertrut sit Kinnergedenken. –
Unlik weern al de Moders un ok al tohop as twee Süstern,
Spęlkamraden vun fröh un Maten to Schol un to Karken,
Nu ok beide dahin, wo keen Wedderkam is un keen Antwort.
Junk ging Neta ęr fort, as en Blom so blöh se un swunn se,
Anna harr ęr so kennt, do se oft mit Moder hendalging,
Geern Fru Meddern besöch, de lustige, nößen alleen ok.
De bleek domals ęr Linn um de Mæhl rund um oppe Grasen.
Sünnschin leeg æwert Feld, wenn dat Kind den Fotstig hendalging,
Linglankut mank de Blöm, de gęlen un blauen un roden,
Wit, as ging't ut de Welt, as ging't bet ran annen Himmel,
Ran anne wittblaue Luft, Een kunn wul gręsen un grusen,
Wenn man de Finstern ni seeg, – un de Dær in Schatten stunn apen, –
Un en witt Platen keem rut, – un en Stimm reep tröstlich: Kumm Anna!
Och wat en fründlige Stimm! All Angst vergung! vær't Verbistern,
Vær de Lucht, un dat Licht, un dat Grön, un dat dat so wit weer!
All de Angst vær de Mæhl, un de Roden ęrn schreckligen Schatten,
De in de Koppel rum langn, as kunn se mal fürchterli drapen.
Spitz keem, de witte værut, achterhęr de Spęlkameraden,
Jan un Jannette, de weern't, un Meddersche küß unse Anna.

Denn ging't munter ant Spill. Bi't Bleken mussen se hölpen!
Egentlich dę dat de Sünn – doch Meddersche muß dat begeten!
Water keem ut de Eer – doch Meddersche muß dat eerst pumpen!
Och, un wa köhli dat weer! un de Geetkann brus' as en Ręgen
Stręmel bi Stręmel entlank – twischenin op dat Gröne dar gingn se.

Warum se starben harr mußt? Gosche Baas sa jümmer: se wuß nich!
Se wuß gar ni warum! – Doch Kinner vergęt un verspęlt dat.
Weer't ok anners as sunst, bald weern se ęben so fröhlich.
Wenn se nu spęlen, in Stuv, denn Grotmoder kunn ni mit buten,
Hörn se dat Dræhn vunne Mæhl, de Hamers gan un de Stampers,
Dat dat bęwer int Hus, un de Finsterrahms jedesmals zittern.
Dat weer gruli un schön! tomal vær Licht inne Schummern,
Wo denn Gosche ni sprok un oftmals trurig un still weer.
Ja, dat weer herrlich un schön! oppen Schibenwall weer dat as nargens!

Kinner de waßt un ward grot, Jehannes schot op as en Pappel,
Heel en absunnerli Jung, mit egen Grappen un Infäll!
Meistens spęl he vær sik, bu' Schęp un timmer un klüter,
Oft in Iwer un Sweet un argerli, wenn dat ni gan wul.
Sunst en prächti Gemöth, un jümmer mit Anna sik enig.
Ęr vertell he denn wul, un rę sik rik oder værnęhm:
Schępen wull he mal bu'n, as de Mæhl so grot un noch gröter,
Sęgeln darmit, so wit, as Grotvader Baas, un noch wider,
Awer wedderkam wul he in jüs son Mantel un Kragen
Mit so'n Fedder ann Hot, as en Prinz, un Anna denn mit nęhm.
– Un denn betrachten se beid den Mann mit den Bart un den Zwickel. –

Gar as nu Jan ok noch mahl – toeerst mit Krid an de Dæren,
Nößen mit Pinseln un Tusch – bewunner uns Anna em gänzlich,
Löv ok, he war as Jan Steen en groten Maler in Holland,
As he do jümmer vertell un beschrev ęr, wa dat dar schön weer.
Anna bewahr noch en Bild, dat weer en Adam un Eva
Ünner en grasgrönen Bom mit Appeln, wat he ęr schenkt harr.
Darmit keem he bi Lampe, un kreeg dat ut en Papier rut,
Wichtig, as he so weer, un Meister de lach un vertörn em.
Do weer dat Schönste verbi, ol Lampe kunn em ni liden,
All dat baasen Geslech dat weer em, sä he, to jannig:
Jan un Jehann un Jannette, un Holland un noch enmal Holland,
Nę, dat weer em to vęl! un de Jung war en Narr, so meen Vader.

Harr he wul Recht? As dat keem, so muß man't leider wul denken.
Och! un he weer doch so gut! un weer so geschickt un so prächtig!
As en Pappel opschütt, so wuß he, un röthlich de Backen.
Un wa se lævten em, All! de Lehrer un all sin Kamraden!
Æwermödig – ja wul – un nich jüs vær Allens to bruken –
Schriwer kunn he nich spęln un Verwalter op de ol Ölmæhl –
Awer brav un geschickt! un wa bę nich sin Herr em to bliben!
Doch, dat weer em to enk! Un he ging heropper na Hamborg,
Ging herin na de Welt – na Holland oder Ostinjen –
Weg weer he gan – un Lampe de sä: de keem ok nich wedder!