Thesaurus Palaeohibernicus/Names of Persons and Places in the Book of Armagh
[ 259 ]NAMES OF PERSONS AND PLACES.
A. In the Book of Armagh.
...rex quidam magnus...regnans in Temoria, quae erat caput f. 2a 2 Scotorum, Loiguire nomine filius Neill, origo stirpis regiae huius pene insolae.
e quibus [soil, magi et aurispices et incantatores] hii duo prae f. 2b l caeteris praeferebantur, quorum nomina haec sunt : Lothroch, qui et Lochru, et Lucetmael qui et Ronal.
...in oportunum portum in regiones Coolennorum in portum f- 2b 2 apud nos elarum qui uocatur hostium Dee dilata est.
...ad ilium hominem gentilem Milcoin.
Tum deinde Brega Conalneosque fines necnon et fines Ulathorum in leuo dimittens ad extremum fretura, quod est Brene, se immissit. et diseenderunt in terram ad hostium Slain.
. . .porcinarius cuiusdam uiri...cui nomen erat Dichu.
...indicauit domino suo duDichoin. sed nolens cito ire ut uissitaret praedictum hominem Milcoin... f. 3a l relicta ibi nauis apud Dichoin, coepit per terras diregere uiam in regiones Cruidnenorum" donee peruenit ad montem Miss.
Audiens autem Miliucc seruum suum iturum" ad uissitandum eum...
Stans autem sanctus Patricius in praedicto loco a latere dextero montis Miss. . .
...conuertit cito iter suum ad regiones Ulothorum...et rursumf-3a2 peruenit in campum Inis ad Dichoin.
...dimisso in fide plena et pace bono illo uiro Dichu, migrantes f- 3b l de campo Iniss dexteraque manu demittentes omnia ad plenitudinem ministerii quae erant ante, non incongrue leua in portum hostii Colpdi... delati sunt.
...uenierunt in praedictum maximum campum **, donee postremo ad uesperum peruenierunt ad Ferti uirorum Feec quam ut fabulae ferunt foderunt*^ uiri, id est serui, Feccol Feixhertni, qui fuerat unus e nouim magis profetis Bregg^.
...magis...uocatis ad Loigaireum...in Temoria
His ergo auditis turbatus est rex Loiguire ualde...et omnisf. 4ai ciuitas Temoria cum eo.
. . .assumptis his duobus magis. . .id est Lucetmael et Lochru, in fine noctis illius perrexit Loiguire de Temoria ad Fei^ti uirorum Feec. . .
...unus tantum...hoc est Ercc filius Dego, cuius nunc reliquiae f. 4a 2 adorantur in ilia ciuitate quae uocatur Slane, surrexit. [1] [2] [3] [4] [5] [ 260 ]...alter magus, nomine Lochru, procax erat in conspectu sancti...
f. 4b 1 ...pauci ex els semiuiui euasserunt ad montem Monduirn.
...ipse et uxor eius et alii ex Scotis duo...
f. 4b 2 et rex Loigmre...Sid Temoriam uersus est deluculo.
. . .recumbentibus regibus et principibus et magis apud Loiguire. . . 5
adueniente ergo eo in caenacolum Temoriae nemo de omnibus ad aduentum eius surrexit praeter unum tantum, id est Duhthoch maccuLugil^, poetam optimum, apud quem tunc temporis ibi erat quidam adoliscens poeta nomine Feec, qui postea mirabilis episcopus fuit, cuius reliquiae adorantur hiSleibti. 10
f. 5a 1 Hie, ut dixi, Dubthach solus ex gentibus in honorem sancti Patricii surrexit.
...ille magus Lucetmail... BoMcitViB est...confligere aduersus sanc- tum Patricium.
f. 5a 2 . . induxit niuem super totum campum pertinguentem ferenn. '5
f. 5bl unus ex pueris sancti Patricii Benineus^ nomine... Felix autem Benineus...
f. 5b 2 ...dixit eis rex Loiguire.
Erat quidam homo in regionibus Ulothorum Patricii tempore, Macuil ma,ccuGreccae. 20
...ita ut die quadam in montosso, aspero altoque sedens loco hin- Druim moccuEchach...
f. 6a 1 ...sanctum quoque Patricium... interfice re cogitaret.
f. 6a 2 Sanctus uero Patricius conuersus ad Maccuil ait...
...et nunc" addidit Maccuill dicens... 35
f. 6b 1 Dixitque Maccuill : sic faciam.
Et migrauit inde Maccuil tam cito ad mare dexterum campi 7ms.
Et inspirauit illi uentus aquilo et sustulit eum ad meridiem iecitque eum in insolam Euoniam nomine. Inuenitque ibi duos 3° uiros...qui primi docuerunt uerbum Dei et babtismum in Euonia. Et conuersi sunt homines insolae in doctrina eorum ad fidem catholicam, quorum nomina sunt Gonindri et Rumili.
...successor eorum in episcopatu effectus est. Hie est Maccuill dimane episcopus et antestes Arddce Huimnonn. 35
. . .requiescens Patricius iuxta salsuginem quae est ad aquilo- nalem plagam a CoUo Bonis. . .audiuit sonum. . .gentilium. . .facientium rathi.
Et ait sanctus Patricius : mudebroth...
f. 6b 2 Fuit quidam homo diues et honorabilis in regionibus Orien- 40 talium cui nomen erat Daire.
...dedit illi locum alium in inferiori terra, ubi nunc est Fertce Martyrum iuxta Ardd Machce.
...uenit eques Dairi^... Stulte fecit Daire.
Et dixit DatVe... .. .inruit mors super i)aiVe. 45
et ecce infirmatus est Daire.
f. 7a 1 Sanatusque est Daire asparsione aquae sanctae.
Et uenit Daire. . . Dixitque Daire ad sanctum : Ecce hie aeneus [6] [7] [8] [9] [ 261 ]sit tecum, et ait sanctus Patricius grazacharti. reuersusque Daire ad domiim suam dixit : Stultus homo est qui nihil boni dixit praeter grazacham tan turn pro aeneo mirabili metritarum trium. additque Daire, dicens seruis suls : Ite, reportate nobis aeneura nostrum. exierunt et dixerunt Patricio: Portabimus aeneum. nihilominus et ilia uice sanctus Patricius dixit: gratzacham,^ovtdite; et portauerunt. Interrogauitque Daire socios suos dicens : quid dixit Christianus quando reportastis* aeneum? At illi responderunt : grazacham dixit, et ille Daire respondens dixit : gratzacham in dato, grazacham in ablato eius. [Nullum] dictum tarn bonum est quam grazacham illis. portabitur illi rursum aeneus suus. Et uenit Daii'e ipsemet® ilia uice et portauit aeneum ad Patricium.
...ciuitas quae nunc Ardd Machae nominatur.
...in loco in quo nunc altare est sinistralis aeclessiae inArddLla2 Machce.
...ad aquilonalem plagam Airdd Mache.
Virum...in campo Iiiis habitantem...
. . .sanctus Patricius. . .dixit : mudehrod malefecisti
De eo quod angelus eum prohibuit ne iMachi'^ moriretur. f. 7b l
...Ideo ad ArddMachae missit, quam prae omnibus terris f. 8a 1 dilexit...iter carpere coepit ad Machi...
Reuertere ad locum unde uenis, hoc est Sahul...
Prima petitio, ut inArddMachce fiat ordinatio tua.
Tertia petitio ut nepotes i)icAon... missericordiam mereantur. f. 8a 2
Et plebs Ulod dixit...
. . .sacrificium ab episcopo To^sac^ ^...acceperat^
et a loco qui Glocher uocatur, ab oriente FiTiduhrec de pecori- f. 8b l bus Gonail electio clarificauit boues. et exierunt, Dei nutu regente, ad Dun Lethglaisse, ubi sepultus est Patricius.
...contensio ad bellum usque perueniens inter nepotes Neill et Orientales ex una parte...
...Orientales et nepotes Neill contra Ultu^ acriter ad certamen ruunt. . .
...usque ad fluium Gabcenne^ peruenierunt.
...pedem super petram ponens in Sciiit iuxta' montem Mis... f- 8b 2
Portauit Patricius per Sininn secum .L. clocos. ..
Patricius uenit de campo Arthicc ad Drunimut Gerigi et ad f- 9^. 1 Nairniu Toisciurt [et] ad Ailich Esrachtce.
sed fuit uir missericors apud illos Hercaith nomine, de genere Nothi, pater Feradachi. credidit Deo Patricii, et babtitzauit ilium Patricius et Feradachura filium eius, et immolauit filium Patricio, et exiuit cum Patricio ad legendum triginta annis, et ordinauit ilium in urbe Roma, et dedit illi nomen nouum Sachellum, et scripsit illi librum psalmorum quem uidi, et portauit ab illo partem de reliquiis Petri et Pauli, Laurentii et Stefani quae sunt in Machi.
[10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] [17] [18] [19] [ 262 ]Caetiacus itaque et Sachellus ordinabant episcopos, prespiteros, diaconos, clericos sine consilio Patricii in campo Aii. et accussauit illos Patricias, et mittens sepistolas illis exierunt ad poenitentiam "^ ducti ad Ardd Mache ad Patricium...
Tirechdn episcopus haec scripsit ex ore uel libro Ultani epi- 5 scopi cuius ipse alumpnus uel discipulus fuit*.
Inueni quatuor nomina in libro [adjscripta Patricio apud Ultanum episcopum Conchuburnensium, sanctus Magonus, qui est clarus, Succetus qui est [deus belli uel fortis belli], Patricius [qui est pater ciuium], Cothirthiacus, quia seruiuit quatuor domibus magorum. Et 'o empsit ilium unus ex eis cui nomen erat Miliuc maccuBoin magus, et seruiuit illi septem annis omni seruitute ac multiplici" labore, et porcarium possuit eum in montanis conuallibus. Deinde autem uissitauit ilium anguelus Domini in somniis in cacuminibus montis Scirte iuxta montem Miss. ^5
...mihi testante Ultano episcopo.
...in quinto regni anno Loiguiri maicc Neill.
Duobus autem uel quinque annis regnauit Loiguire post mortem Patricii.
Venit uero Patricius cum Gallls ad insolas maccuGhor. 20
Ascendit autem de mari ad campum Breg.
Primo uero uenit ad uallem Sescnani...et portauit filium Sesceneum nomine, episcopum secum...Vespere uero uenit ad hostium Ailhine.
Benignus episcopus successor Patricii in aeclessia Machce. 35
De Episcopis.
[col. 1] Benignus, Bronus, Sachellus, Cethiacus, Carthacus, Cartenus, Connanus, Fintanus*^, Siggeus, ^ternus, Sencaticus, Olcanus, Iborus, Ordius, Nazarius, Miserneus, Senachus, Secundinus, Gosachtus*', Camulacus, Auxilius, Victorious, Bressialus, Feccus, 30 Menathus, Cennannus, Nazarus, Melus, Maceleus,Mactaleus, Culeneus, Asacus, Bitheus, Falertus, Sesceneus^, Muirethchus, Temoreris qui fundauit aeclessiam sanctam Cairce quarn tenuit familia Glono auiss, [col. 2] Daigreus, lustianus mac M Daimene, Olcanus^, Domnallus et alii quam plurimi. 35
De Prespiteris.
Anicius, Brocidius, Amirgenus, Lommanus, Catideus, Catus, Catanus, Broscus, Ailbeus, Trianus episcopus.
De nominibus Francorum Patricii
Episcopi tres Inaepius, Bernicius, Hernicius subdiaconus Seinan, 40 Semen, Canceny Bernicius diaconus et Ernicius Franci, uiri .xu. cum sorore una aut vi. uel .111. [col. 3] Cassanus, Gonlang, Erclang, [20] [21] [22] [23] [24] [25] [26] [ 263 ]Brocanus, Roddanus, brigsdn* et alter Roddanus qui fundauit iEclessiam Senem Nepotum Ailello^, quam tenuerunt monachi Patricii Gengen et Sannuch.
De Diaconis.
Diacoaus luostus"^ qui babtitzauit Ceranum filium artificis*^ ex libro Patricii. Diaconus Coimmanus carus Patricio, qui fuit in aeclessia magna Airdlicce^. Olcanus monachus qui fuit in Cellola Magna Muaide^ prespiter. Duos exorcistas scimus apud ilium, exor- cista Losca in Dorso Dairi, in regionibus Tuirtri, exorcista alius in f. lOa l campo Liphi.
De aeclessiis quas fundauit in campo Breg^. primum in Cul- mine** .ii. Aeclessia Gertie, in qua sepultus est Hercus qui portauit mortalitatem magnam. .iii. in cacuminibus Aisse .iiii. imBlaitiniu, .u. in Gollumhus, in qua ordinauit Eugenium sanctum episcopum. ui. Aeclessia filii' Laithphi. .uii. imBHdam, in qua fuit sanctus Dulcis frater Carthaci. uiii super Argetbor^ in qua [fuit] Kannanus episcopus quern ordinauit Patricius in primo pasca hiFerti uirorum Feicc.
. . ut accenderet fumum benedictum in oculos ac nares hominum gentilium et regis Loiguiri et magorum illius, quia contra[i]uerunt illi tres magi fratres ex uno uiro nominibus et genere, Cruth, Lochleth, Lanu^ de genere Runtir.
Et eleuauit Patricius manus suas Deo circa magum Lochletheum. . ,
Prima feria uenit ad Taltenam, ubi fit agon regale, ad Coirpriti- f. lOa 2 15 cum filium Neill, qui uoluit eum occidere et flagillauit seruos eius in flumine Sele ut indicarent Patricium Coirpritico.
...non erunt pisces magni in flumine Sele semper.
Deinde autem uenit ad Conallum filium Neill...
...reliquit tres fratres cum una sorore. et haec sunt nomina illorum : Cathaceus, Cathurus, Catneus, et soror illorum Catnea.
Perrexitque ad ciuitatem Temro ad Loigairium filium Neill iterum.
sed non potuit credere dicens : Nam Neel pater mens non siniuit mihi credere, sed ut sepeliar in cacuminibus Temro... Ego filius Neill et filius Dunlinge imMaistin^ in campo Liphi. f- lOb 1
Porro fundauit aeclessiam iCarric Dagri et alteram aeclessiam imMruig timaithe, et scripsit elimenta Cerpano.
et uenierunt ad fontem Loigles in Scotica, nobiscum Vitulus ciuitatum.
Endeus filius Amolngid sum ego, filii Fechrach filii Echach, ab occidentalibus plagis de campo Domnon et de silua Fochloth. Cum- que audiisset Patricius nomen silute Fochlothi gauissus est ualde, et dixit Endeo Amolngid filio : Et ego tecum exibo...
[27] [28] [29] [30] [31] [32] [33] [34] [35] [36] [37] [38] [39] [ 264 ]Conallus autem babtitzatus est, et dedit Patricius benedictionem super ilium, et tenuit manum illius et dedit CetWaco episcopo. Et nutriuit ilium et docuit eum Cethiacus et Mucneus frater Cethiachi episcopi, cuius sunt reliquiae in Aeclessia Magna Patricii in silua Fochlithi. 5
Venierunt autem filii Amolngid sex ad iudicandum ante faciera Loiguiri, et Endeus contra eos unus et filius eius tener, et Patricius ante illos, et inuestigauerunt causam hereditatis illorum. et iudicauit illis Loiguire et Patricius ut diuidereut inter se hereditatem in septem partes, et dixit Endeus... lo
...foedus pepigerunt per manus Loiguiri filii Neill Patricius et filii Amolngid... ei inierunt iter facere ad Montem Egli.
...quia necessitas poscit illos ut peruenirent siluam Fochlithi...
Plantauit aeclessiam super Vadum Segi^ et alteram seclessiam Cinnenae sanctae super Vadum Carnoi imBoind et alteram*^ 15 super Goirp raithe et alteram*^ super Fossam Dallhronig, quam tenuit episcopus Filius cairthin'^, auunculus Brigtce sanctae. Fun- dauitque alteram in Campo Echredd, alteram in Campo Taidcni, quae dicitur Cellbile, apud familiam Scire est, alteram in Campo Echnach, in qua fuit Cassanus prespiter, alteram in Singitibus, 20 alteram in Campo Bili iuxta Vadum Capitis Canis, alteram in Capite Carmelli in Campo Teloch in qua sancta Brigita pallium cepit sub manibus Filii caille. InHuisniuch Midi mansit iuxta Petram Coithrigi, sed occissi sunt circa se alii perigrini a filio Fechach filii Nell...^t alteram aeclessiam in Capite Aii^t in regionibus Moide, in 25 qua possuit altare lapideum, et alteram hiCuil Gorrce. Et uenit per flumen Ethne in duas Tethbias, et ordinauit Melum episcopum, et aeclessiam Bili fundauit, et ordinauit Gosactum filium Milcon maccu- Bodin...et mittens Camulacum Commiensium in Campum Guini et digito illi indicauit locum de cacumine Graneret, id est aeclessiam 30 Raithin. Et uenit in Campum Rein et ordinauit Bruscum prespi- terum,..qui dixit mirabile post mortem eius altero sancto qui fuit in inso la Generis Oo^^trftt : Bene est...
...portauit ossa Brusci sancti secum ad insolam.
Mittens autem Patricius Methhrain* ad Fossam Slecht barbarum 35 Patricii propinquum... Venitque Patricius ad alueum Sinone ad locum in quo mortuus fuit auriga illius Boidmalus et sepultus ibi, in quo dicitur Gail^ Boidmail usque in hunc diem.
Finit liber primus in regionibus Nepotum Neill peractus.
Incipit secundus in regionibus Gonnacht peractus. 40
...ab illo Ultano episcopo Conchuburnensi...
Venit ergo Patricius sanctus per alueum fluminis Sinnce per Vadum Duorum Auium^ in Campum Ai. Audientes autem magi Loiguiri filii Neill omnia quae facta fuerant, Caluus et Capitolauium^, duo fratres qui nutrierant duas filias Loiguiri, Ethne Alba, Fedelm 45 Rufa...densas inaurinas super tutum Campum Ai fecerunt.
...discessit omriis grauitudo magica tenebrarum a campo Ai. et dixit Deo gratias, et uenierunt per alueum fluminis Sinnce, qui' [40] [41] [42] [43] [44] [45] [46] [47] [48] [ 265 ]dicitur Bandea'^, ad Tumulum G^adi^ In qu6 loco ordinauit Ailbeum sanctum prespiterum ; cui indicauit altare mirabile lapideum in monte Nepotura Ailello'^, quia inter Nepotes Ailello erat. et babti- tzauit Maneurn'* sanctum quern ordinauit episcopus Bronus filius 5 Icni, seruus Dei*, socius Patricii. Venieruut ad campum Glais^, et in illo posuit celolam magnam quae sic uocatur Cellola Magna", et in ilia reliquit duos barbaros Gonleng et Ercleng monachos sibi.
Deinde uenit ad Assicum et Bitteum et ad magos qui fuerunt de genere CorcuChonluain, Hono et Ith fratres. alter... immolauit I o sibi domura suam et exiit ad Imhliuch Hornon... et posuit ibi Assicum et Betheum filium fratris Assici, et Cipiam matrem Bethei f. Hb '2 episcopi.
Asicus sanctus episcopus faber aereus erat Patricio... de illis tres patinos quadratos' uidi, id est patinum in aeclessia Patricii in 15 Ardd Machw et alterum in aeclessia Alo find^ et tertium in aeclessia magua Saeoli super altare Felarti sancti episcopi. Asicus isle fecit profugam in aquilonem regionis ad Montem Lapidis^ et fuit septem annis in insola qua uocatur Rochuil retro Montem Lapidum...
...sepilierunt eum irRaith Chimgai hiSertih.
...dixit quod non reuertetur in Campum Ai.
...sunt ossa eius in Campo Sered hirRaith Ghungi monachus Patricii, sed contenderunt eum familia Columbae cille^ et familia Airdd sratha.
Patricius uero uenit de fonte Alo find ad Dumecham Nepotum «5 Ailello, et fuudauit in illo loco aeclessiam quae sic uocatur Senella Cella Dumiche usque hunc diem. In quo reliquit uiros sanctos Macet et Cetgen et Rodanum prespiterum.
Et uenit apud se filia... nomine Mathona, soror Benigni successoris Patricii, quae tenuit pallium apud Patricium et Rodanum [et] 30 monacha fuit illis. et exiit per montem Filiorum Ailello, et plantauit aeclessiam liberam hiTamnuch.
. . .reliquias sancti Rodani. . . f- I2a l
...posuerunt episcopos {.id Cairellum} iuxta sanctam aeclessiam hiTamnuch, quos ordinauerunt episcopi Patricii, id est Bronus et 35 Bietheus non quaerebant aliquid a familia Diimichw nisi amicitiam tantummodo, sed quaerit familia Clono°...
Deinde autem uenit sanctus Patricius ad fontem qui" dicitur Clehach in lateribus Crochan... / et ecce duae filiae regis Loiguiri, Ethne Alba et Fedelm Rufa ad rontem more mulierum ad lauandum 40 mane uenierunt.
Sed illos uiros side aut deorum terrenorum aut fantassiam estimauerunt.
(Et ueni)t (raa)gus Caplit....Ftt frater illius uenit M{ael)...l^t ad f- I2b 1 Matho[n]um et ad Patricium uerba dura dicit.
[49] [50] [51] [52] [53] [54] [55] [56] [57] [58] [59] [60] [61] [ 266 ]similis est Caluus contra* Gaplit.
...sepilierunt eas iuxta fontem Clebach.
Deinde autem uenit Patricius (ad) campum Gaire{tho), id est in Muig Caireth(o) et...fundauerunt (acclessiam) in Arddlicce quae sic uocatur Sendomnach, et posuit in ilia Coimanum diaconum. 5
Tenuit Patricius ArddSenlis et posuit fili(am.... L)alocam, et tenuit locum in Campo Nento.
Et exierunt cum (Ce)thiaco sancto episcopo (ad) suam propriam regionera, quia de Genere Ailello eius pater fuit, et mater eius erat de Genere Sai de regionibus Genachtce a[d] Domnach Sairigi iuxta jo Domum ; : : : Cennani, id est Lapidum^ Moris erat Cethiaco episcopo ::::::: in loco CurcuSai in pasca magno [in marg. id. domnach] in pasca secundo fiebat in loco Comgelke sanctae super Vadum Duarum Furcarum, id est da loarcc, iuxta Genondas ( ) Breg, quia Cethiaci :::::::^ dicunt ::::: esse...Comgella Cethiaco... ab 15 illis lostus d(ia)conus... '
et tenuit Fidarti. et dedit illi Patricius (lib)ros babtismatis et ' babtitzauit Nep(otes Maini) et in senectute sua bona babtitzauit (Ce)ranum filium artificis*'.
Interest autem inter mortem Patricii et Cerani natiuitatem, ut 20 peritissimi numerorum aestimant, cxl annorum, et babtitzatus est Ceranus ex libro*^ Patricii a diacoiio lusto...
. . .digito indicauit de cacumine Oarad. . . Et fundauit Cethecus aeclessiam Brergarad quam dedit filio*^ qui^ ueniret per flumen Succoi et aridi pedes eius ac ficones. '^c
Venit uero Patricius ad Selcam in quo erant aulae*^ filiorum Briuin... Castrametati sunt in cacuminibus Select... et cum illo fuerunt [col. 1] Bronus episcopus, Sache(llus), Bronachus prespiter, Rodanus, Cassanus, Brocidius, Lommanus frater eius, Benignus heres Patricii, et Benignus frater Ceth(iaci) de Genere Ailello, [col. 2] qui 3° tenuit (cel)lolam Benigni. (in)anorto a Patricio et Cethiaco Felartus ---^episcopus de genere Ailello et soror/(eius et altera) sor(or quae) fuit f. 13a 1 (in insola) in mari (Gonmaicne, quae) sic uocatur Groch Guile. Et plantauit aeclessiam super Stagnum Selcce inscae^^ et babtitzauit filios Broin. 35
Et perrexit ad tramitem Gregirgi, et fundauit aeclessiam in Drum : : :
Patini : : : et calix sunt in Cella Adrochtce (filiae) Taldin.
Et perrexit ad Filios iTmc... iuxta Vadum Filiorum Heric.
Et reuertebatur in Campum Airthic et ^clessiara Senes posuit 40 in eo campo, et benedixit locum iTaulich Lapidum'.
Et exiit ad Drummut Gerrigi... ipost mortem patris eorum qui faber sereus erat de genere Gerrigi.
...in illo loco est Goonu artifex frater episcopi Bassilicae.
Perrexit per diserta Gerrigi. . .in campum australem id est Naimiu, 45 et inuenit larnascum sanctum sub ulmo cum filio Locharnach.. . . Et fuit quidam...ab australi Medhu nomine.
...uenit cum Patricio ab Irlochir et legit in ArddMachce, et [62] [63] [64] [65] [66] [67] [68] [69] [70] [ 267 ]ordinatus est in eodem loco et (diacon)us fuit Patricio de Genere M::hi et fundauit aeclessiam inlmgoe Mair Cerrigi liberam mon(achus) in Ardd Machce.
Et perr(ex)it Patricias ad fontem qui* dicitur Miicno et fecit 5 Cellam Senes, quae sic uocatur.... Et uenit per diserta filiorum iJn(di ....)> in ^uo (est sanctus L)ommanus Turresc^.... Post multa tempora uenit (. . . .)1 Senmeda filia En(di) filii Br{iuin).
Et perrexit ad regionem Con'niaicn{e) hi Guil Tolaf, et posuit in eo aeclessias quadratas aeclessiam ArdUiscon.
sorores Failar(ti) episcopi de genere Ailello.
Et uenit in Campum Caeri et castrametati sunt iCuil Core. f. I3b i
Et exinde exiit ad Campum Foimsen, et inuenit in illo loco duos fratres filios uiri nominati Coiliud filius Liichti, filii Conlaid, et Derclaid^, qui mittebat seruum suum ut occideret Patricium. Luc- tens autem prohibuit* eum.... et reliquit in illo loco Conanum prespiterura.
Et exiit ad fontem Stringille in disertis Et exiit ad Campum Raithin. Et exiit ad finem Hiimail duAcJiud i^o6iaV... ordinauit filium patris illius Senachum^ et dedit nomen nouum illi, id est 20 Agnus Dei, et episcopum fecit ilium.
...ut [quod] deesset de illius aetate super aetatem filii sui ueniret, Oingiis nomine, cui scripsit Patricius abgitorium, in die qua ordi- natus est Senachus.
...apud filiam Mathonam nomine.
...in cathedra hac: ipsa est Ached Fohuir.
Et perrexit Patricius ad Montem Egli. ... et defunctus est auriga illius hiMuirisc Aigli, hoc est campum inter mare et Aigleum.
Et exiit Patricius ad cacumina mentis super Crochan Aigli. f. I3b 2
et plantauit seclessiam in Campo Humail.
Et uenit in regiones CorcuTemne ad fontem Sini.
Et uenit ad fontem Findmaige, qui dicitur Slan.
...uir quidam, cui benedixit Patricius, Caeta sine Cata nomine. f. I4a l
Cellola Tog in regionibus GorcuTeimne Patricii fuit. Cainnechus episcopus, monachus Patricii, fundauit cam.
Et uenit sanctus Patricius per campos in regionibus Maicc Hercce inDichuil et Aurchuil. Et uenit Patricius inDichuil...
Ego sum mace maicc Cais maic Glais, qui fui subulcus Lugir^ f. 14a 2 rig Hirotce^. lugulauit me fian ma.icc Maicc con in regno Coirpri Nioth fer anno .c. usque hodie.
Et uenit in Album Campum in regionibus Nepotum Maini.
Per Muadam uero uenit, et ecce audierunt magi Filiorum f. I4b l Amolngid quod sanctus uir uenisset super eos
ad primum magum, Recradum nomine.
et uiderunt ilium procul Patricius et Endeus filius Amolngid et 45 Conallus Endi filius... Cumque uidisset Endeus...
Missit autem Patricius Conallum filium Endi
...dispersus est uulgus in totum campum Domndn.
[71] [72] [73] [74] [75] [76] [77] [78] [ 268 ]...ordinauit Mucneum sanctum fratrem Cethachi, et dedit illi libros Legis septem*, qu(5s reliquit post se mace Cerce^ filio maic Dregin.
Et fundauit aeclessiam super siluam Fochluth, in qua sunt ossa sancta Mucnoi episcopi Et benedixit Amolngid filium, Fergussum 5 fratrem Endi.
Et ecce quidam uir ueuit ad illos, nomine Mace Dregin, cum filiis septem gentilibus .... et elegit [scil. Patricius] unum filium ex ipsis, cui nomen erat Mace Ercw.
. . .ilium Brono filio Icni commendabo et Olcano. *o
...benedixit illis locum super siluam Fochlithi. et ecce Patricius perrexit ad agrum qui" dicitur Foirrgea Filiorum Amolngid ad diuidendum inter filios Amolngid.
Et aedificauit aeclessiam quandam apud familiam in sinu maris, id est Ros Filiorum Gaitni. '5
Et reuersus est ad flumen Muaide de Vertrigo in Bertrigam.
Et fundauit aeclesiam iuxta Fossam Righairt^, et uenit in Mui- riscam® apud Bronum filium Icni, et benedixit filium, qui est Mace rime episcopus, et scripserunt elimenta illi et Muirethacho episcopo, qui fuit super flumen Bratho. ^°
Et uenierunt trans litus Authuili in fines Irai Patricius et Broonus et cum illis filius Ercce filii Dregin ad campum, id est Ros Dregnige, in quo loco est cassulus Brooni. et sedens ibi, cecidit Patricii dens et dedit dentem Brono suo in reliquias. Et dixit : Ecce mare ieciet n6s de hoc loco in nouissimis temporibus, et exibitis 25 ad flumen Slicichoe ad siluam.
Et exiit trans Montem Filiorum Ailello, et fundauit aeclesiam^ ibi, id est Tamnach et Echenach et Cell Angle et Cell Senchuw. Et exiit ad regiones Callrigi TreMaige et fecit aeclessiam iuxta Druim Leas, et baptitzauit multos. Et erexit^ ad Campum Ailmaige et 30 fundauit aeclessiam ibi, id est Domnach Ailmaige.
Et perrexit ad Campum Aine, et possuit aeclessiam ibi. Et uersus est Euoi et in Campum Getni, et maledixit flumen quod dicitur Niger... Drobaiscum*^ autem benedixit... flumen Drobaisco non habuit ante pisces Et maledixit aliis fluminibus, id est 35 flumini Oingce et Saele, quia dimersi sunt duo pueri de pueris Patrici in Saeli.
Etiam intrauit in Campum Sereth trans amnem inter Es Ruaid et mare ; et fundauit aeclessiam hirRaith Argi, et castrametatus est f 15 a 2 in Campo Sereth. et inuenit quondam uirum bonum de genere 40 Lathron, et baptizauit eum et filium tenerum cum eo, qui dicebatur Hinu uel Ineus, quia posuit ilium pater in fana super collum eius — qui postea retenuit Assicum sanctum cum monachis suis inArd Roissen, id est hirRaith Congi in Campo Sereth in tempore regum Fergusso et Fothuid. et fundauit aeclessiam in Campo Latrain et 45 Aeclessiam Magnam Sir dronivio, quam tenuit familia Daminse in- Dohurhur. Et perrexit forBernas Filiorum Conill in Campo Itho et fundauit ibi aeclessiam magnam.* .... in quo loeo quidam episcopus [79] [80] [81] [82] [83] [84] [85] [86] [ 269 ]uenit de Genere GorcuTheimne ad eum de cellola Toch in regiones Temenrigi iCeru contra solis occassum, episcopus cura sorore una monachi Patrici, et est locus eorum cum familia Glono
Peruenit Patricius per Sinonam tribus uicibus.... [Et exiit ad 5 Campum Tochuir et fecit aeclessiam ibi*]. Et de Campo Tochuir uenit inDulo Ocheni, et fecit septem aeclessias ibi. Et uenit inArdd s^^atho, et Mace Eixce episcopum ordinauit. Et exiit inArdd Eoloyyg et Ailgi et Lee Benndrigi, et perrexit trans flumen Bandce, et benedixit locum in quo est cellola Guile raithin inEilniu, in quo lo fuit episcopus, et fecit alias cellas multas inEilniu. Et per Buds fluium foramen pertulit, et inDuin Sebidrgi sedit super petram quae Petra Patricii usque nunc, et ordinauit ibi Olcanum sanctum episcopum... et reuersus est in Campum Elni, et fecit multas f. 15b 1 aeclessias quas Goindiri habent.
Ascendit autem ad Montem Miss Boonrigi, quia nutriuit ibi filium Milcon MaccuBuain, Gosacht nomine.
...uidit magus Miliucc scintellas de ore Succeti fatui — Respon- dit Succetus..
Et exiit ad montem Scirte^....
Venit uero sanctus per Doim in regiones Tuirtri ad Gollunt Patricii et babtitzauit filios Tuirti-i.
Relicta Machia, uenit in Maugdornu, et ordinauit Victoricum Machinensem episcopum, et aeclessiam ibi magnam fundauit, et perrexit ad Loiguireum et Conallum filios Neill. /
Finito autem circulo exiit et fecit aeclessiam lustano prespitero iuxta Bile Torten, quae est apud familiam Airdd Breccain, et fecit alteram ^iTortena oriental!, in qua gens oThig Cirpani, sed libera semper. Et perrexit ad fines Laginiensium ad Druimm Hurchaille, et posuit ibi Domum Martirum
Exiit ad Campum Lifi, et possuit ibi aeclessiam, et ordinauit f- 15b 2 Auxilium puerum Patricii exorcistam et Eserninum et Mactaleum in Cellola Guilinn. Ordinauit Feccum Album iSleibti et babtitzauit filios Dunlinge. et erexit se per Behd Gabrain et fundauit aecle- ssiam hirRoigniu Martorthige, et babtitzauit filios Nioth Fruich itir 35 Muince super Petram Goithrigi" hiGaissiul.
Dairenne^
Colombcille . . .ostendit sepulturam Patricii [et] ubi est confirmat,id f. 16a 1 est hiSabul Patricii, id est in aeclessia iuxta mare proxima*, ubi est conductio martirum, id est ossuum Goluimbcillce de Britannia et 40 conductio omnium sanctorum Hiberniae in die iudicii.
in marg.] ymnus Golmdn Alo.
Quando autem Patricius cum sua saucta nauigatione ad Hiber- f. 16a 2 niam peruenit, sanctum Lommanum in hostio Boindeo nauim cus- todire reliquit.
Deinde... usque ad Vadum Truimm^ in hostios Areis Feidilmido filii Loiguiri, Domino gubernante, peruenit. [87] [88] [89] [90] [91] [92] [93] [ 270 ]Mane autem facto, Foirtchernn filius Fedeilmtheo inuenit [Lom- manum] euangelium recitantem.
...a Lommano in Christo babtitzatus est.
At uero Fedelmidius laetificabatur in aduentu clerici quia de Brittonibus matrem habuit, id est filiam regis Brittonum, id est 5 Scoth noe. Salutauit autem Fedelmidius Lommanum lingua Brittanica...Respondit ei : Ego sum Lommanus Britto.
Statimque credidit Fedelmidius cum omni familia sua.
Haec omnia immolauit Patricio et Lommano et Foirtcherno filio suo usque in diem iudicii. Migrauit autem Fedelmid trans amnem to Boindeo et mansit hiCloin Lagen. Et mansit Lommdn cum Foirt- cherno in Vado Truimm usque dum peruenit Patricius ad illos, et aedificauit aeclessiam cum illis uicesimo quinto anno antequam fundata esset aeclessia Alti Machae.
Progenies autem Lommani de Brittonibus, id est, filius Gollit, 15 germana autem Patricii mater eius. Germani autem Lommani hii sunt episcopi:
- Munis^ hiForgnidiu laCuircniu
- Broccaid inlmhliuch Equorum apud Giarrige Connact
- Broccanus imBrechmig^ apud Nepotes Dorthim, 20
- MuGenoc hiCill Dumi Oluinn indeisciurt Breg.
Post aliquantum autem tempus, adpropinquante Lommani exitu, perrexit cum alumpno suo Foirtcherno ad fratrem suum Broccidium fratrem salutandum : perrexerunt autem ipse et alumpnus eius Foirtchernn, commendauitque sanctam aeclessiam suam sancto ij Patricio et Foirtcherno ; sed recussauit Foirtchernn tenere heredi- tatem patris sui*^ quam obtulit Deo et Patricio nissi Lommanus dixerit...
Tenuit autem... principatum tribus diebus usque dum peruenit ad Vadum Truimm, ac deinde statim Cathlaido perigrino distribuit 30 suam aeclessiam.
Hae sunt autem oblationes Fedelmedo filii Loiguiri sancto Patricio et Lommano et Foirtcherno, id est, Vadum Ti'uimm'^ in f. 16b 2 finibus Loiguiri Breg, Imgce in finibus Loiguiri Midi.
Haec est autem aeclessiastica progenies Fedelmtheo : 35
| Foirtchernus | Gonall |
| Aed magnus | Baitdn |
| Aed paruus | Ossdn |
| Gummene | |
| Sardn. |
Hi omnes episcopi fuerunt et principes uenerantes sanctum Patricium et successores eius.
Plebilis autem progenies eius haec est :
| Fergus filius Fedelmtheo | Failgnad filius Fdildin |
| Feradach filius Fergosso | Forfailid filius Failgnaith |
| Grondn filius Feradig | Segene filius Forfdilto |
| Sardn filius Grondin | Sechnassach filius S4geni |
| Fdildn filius Sardin. |
[94] [95] [96] [97] [98] [ 271 ]Colmanus episcopus aeclessiam suam, id est Cludin cdin inAchud f. I7a i [catn] Patricio episcopo deuotiua immoiatione in sempiternum obtulit, et ipse earn commendauit Sanctis uiris, id est prespitero Medh et prespitero Sadh.
Item Campum Aquilonis inter Gleoir et Ferni cum seruis in eo sibi faraulantibus Filii Fiechrach Patricio in sempiternum ymmoiauerunt.
Item septem filii Doath Cludin Findglais 7 Iiiisriith CiLille] Gais et Deruth Mdr Ci'de Cais et Cenn locho Deo et sancto Patricio fideliter obtulerunt.
Filii item Conlaid octo campi pondera, id est uaccas campi octo, in hereditate sua, id est each indlea oDibGarnih usque ad Montem Gairnn Deo et Patricio in sempiterna saecula obtulerunt.
Has omnes oblationes Giarrichi Superni [et] eorum reges Patricio per aeterna saecula obtulerunt,
Sanctus Patricius familiam suam in regione Giarrichi... idi est episcopum Sachellum et Brocidium et Loarnum et prespiterum Medb et Ernascum...sub potestate unius heredis suae apostolicae cathedrae Alti J/acAce...unanimiter* coniunxit.
Binedn filius Lugni, scriba et sacerdos necnon anchorita, filius f- 17a 2 filiae Lugdith maiccNetach fuit.
...gradum accepit Bineanus ab eo.
mi domine Aido.^ f. 20a 1
...ut seipsum re^meret Miliucc. f. 20a 2
De morte Milcon.
De gressu regis Loiguri de Temoria ad Patricium.
De...fide Eire filii Dego.
De aduentu Patricii in die pascae ad Temoriam et fide Dvhthaich iiuiccuLugir.
De conuersione LoiguiH regis.
De Mace cuill et conuersione eius ad uerbum Patricii.
De fabula Dairi et equo, et oblatione AirddMachce ad Patricium.
De morte Moneisen Saxonissae.
De conflictu sancti Patricii aduersum GoiHhech regem Aloo^. f. 20b 1
Haec pauca de sancti Patricii peritia et uirtutibus Muirchu 35 maccuMachtheni, dictante Aiduo Slebtiensis ciuitatis episcopo, con- scripsit.
...de Alti Mache urbe...
idcirco constituitur terminus... uastissimus urbi AltimowAe...a f. 20b 2 pinna montis Berbicis usque ad montem Mis, a monte Miss usque 40 ad Bri Erigi a Bri Erigi usque ad dorsos Br eg.
...urbi tuai quae cognominatur Scotorum lingua Ardd Machm. f. 2ia 1
...rectori AirddMachce urbe AiMachcB.
De speciali reuerentia Airdd Machce. f. 2la2
...Cathedrae eius Aird Machce. f. 2lb l
De honore praesulis Airdd Machoi...
...ad libertatem examinis eiusdem Airdd Machce praesulis... f. 2ib 2
...in Alto Machce.
...qui fuit uico Bannauem Taberniae... f. 22a 1
uox Hyberionacum. ...iuxta Siluam Focluti... f. 23b 2 [99] [100]
- Notes
- ↑ leg. Cruithnenorum
- ↑ itemvi, Gwynn
- ↑ i.e. Mag Breg
- ↑ MS. fodorunt
- ↑ here, as in some Ogham inscriptions, the 'aspiration' of a consonant is indicated by doubling it. So in Siggeas infra f. 9" 2, Bitteum infra f. ll*"!, and perhaps in Boddanns, f. 9" 2, Echredd, infra f. 11*1, and deirbba; inderbbce, indeirbbce, supra, p. 121
- ↑ Lugil a corruption of Lugir
- ↑ MS. bineas
- ↑ now, Gwynn
- ↑ MS. doiri dairi
- ↑ MS. reportasti
- ↑ MS. cum
- ↑ MS. insemet
- ↑ MS. innichi
- ↑ i.e. t'Assach 'thy Assicus'
- ↑ MS. acciperat
- ↑ MS. et contra ultu nepotes neill
- ↑ leg. Culcenne: cf. Druimcliabh ag traigh Cuilcinde, Reeves, Columba, 289
- ↑ MS. in
- ↑ reliquis, Gwynn
- ↑ The wording shews that this is a lemma of the copyist and not due to Tirechan, who writes in the first person, Bury, The English Historical Review, April 1902, p. 236
- ↑ .uii. Gwynn
- ↑ MS. duplici
- ↑ MS. Firtnanus (firtranus, Gwynn) with a punctum delens over r
- ↑ MS. gosachus
- ↑ MS. sescneus
- ↑ MS. olo anus
- ↑ This seems a gloss, meaning 'that is brig^
- ↑ Senchill Aue nAilello
- ↑ leg. lustus or lostas
- ↑ Ciaran mace intsdir
- ↑ Domnacli Mor Airdlicce, Trip. Life p. 104
- ↑ hi Gill Mdir Muaide
- ↑ J Maig Breg
- ↑ i Mulluch
- ↑ MS. filio
- ↑ seems a translation of some Irish name meaning 'sweet,' 'fortasse Dulech de Clocliar Dulech, prope Swordu,' Hogan
- ↑ MS. agetbor
- ↑ MS. Loch lethlanu
- ↑ immai/tin, Gwynn
- ↑ Ath Sighi on the Boyne, now Assey
- ↑ MS. Cinnena sancta
- ↑ MS. altera
- ↑ MS. cairtin
- ↑ cotirbi, Gwynn
- ↑ call A. lebaid no comet, H. 2. 16, col. 97
- ↑ Sndni da in
- ↑ Mail 7 Cwplait
- ↑ qu<e, Gwynn
- ↑ ' goddess ' : cf. in fluoio qui Latine dici potest Nigra Dea, Adamn. Col. Vita, p. 155
- ↑ Dumae Graid « dilelo, Gwynn: iSleib Hila nAilello, cf. Trip. Life, 94, 1. 4
- ↑ cogn. with dimane supra, and perhaps the Roman praenomen Mdniiis W. S.
- ↑ c€le De 'Culdee'
- ↑ Mag Glais
- ↑ cellula Magna, Gwynn: Cell M6r
- ↑ tt for )a th, as in some Ogham inscriptions: cf. Betheum, infra !. 11
- ↑ MS. quadrotos
- ↑ MS. alojind: 'of ^i7^«d,' now Elphin
- ↑ Sliab liacc
- ↑ i.e. the Columbian foundations in Ireland and Scotland, of which the Abbot of Hi was the common head, Reeves, Columba, p. 162 n.
- ↑ of Cluain (maccu Nois), now Clonmacnois
- ↑ qua;, Gwynn
- ↑ = Ir. cosmil fri
- ↑ Daimliacc Ciandin, now Duleek
- ↑ Ciardn mace intsdir
- ↑ For ex libro Bury (op. cit. p. 244, n. 8) reads a [pue]ro. But see Trip. Life, 304, 24= supra p. 263, 6
- ↑ MS. quidam Alius, quced&m filia [ — ], Gwynn : corr. Hogan
- ↑ qiue, Gwynn
- ↑ MS. s aulae
- ↑ over i and n are dots and over scae a mark of contraction
- ↑ i.e. in Tulach na Cloch, Trip. Life, p. 108
- ↑ quod, Gwynn
- ↑ tomtuanus turrescus, Gwynn
- ↑ tolit, Gwynn
- ↑ leg. Culaid scilicet Luchte filius Conlaid, et Derclam ('Red-band'); cf. Trip. Life p. 110, W.S.
- ↑ MS. libcrauit
- ↑ MS. senacbus
- ↑ MS. ri^ lugir
- ↑ gen. sg. of Hirot or Erot, part of Galway, for Medraige ig for Herat, LL. 192» 54, oJth cliath in Herat uill cosin n Ath cliath i Cualaind, LL. 192*56, W.S.
- ↑ i.e. a copy of the Heptateuch
- ↑ leg. Erce
- ↑ qwod, Gwynn
- ↑ i.e. Rdith Rigbaird, Trip. Life, 138, 1. 27
- ↑ MS. muiriscsam
- ↑ leg. aeclesias .iiii.
- ↑ leg. perrexit
- ↑ drobaicum, Gwynn
- ↑ in the MS. this sentence is misplaced, coming next after magnam, p. 268, 1. 48
- ↑ gen. sg. of Scirit
- ↑ hicoithrigi, Gwynn
- ↑ This name is in a darker ink and different script, so is the marginal note in f. 16» 1
- ↑ MS. pfoundecima, the scribe (as H. Bradshaw observed) mistaking the -xi- of proxima for the numeral xi (undecim)
- ↑ Ath Truimm
- ↑ indorut ('before,' 'in front of) Fedelmid's dwelUug: areis leg. drois?
- ↑ eipiscopm manis, Gwjmn
- ↑ 'in Br^chmag,' (' Wolfesfeld ') : in marg. a mutilated gloss ; ammaith : ttn and la : rtrich
- ↑ foirtchenno, Gwynn
- ↑ MS. suae
- ↑ truim, Gwynn
- ↑ uuianimiter, Gwynn
- ↑ CJoroticus (Ceretic) king of Ail (Cluade), 'Rock of Clyde,' now Dumbarton